De gewijzigde Beleidslijn grote rivieren in 10 aandachtspunten

In dit overzicht worden in 10 aandachtspunten het doel van de Beleidslijn grote rivieren en de wijziging beschreven. En hoe deze wijziging invloed kan hebben op initiatieven in het rivierbed.

1. Inhoud Beleidslijn grote rivieren

De Beleidslijn grote rivieren bevat een kader voor de beoordeling van wat vanuit rivierkundig oogpunt wel en niet in het beperkingengebied van het rivierbed is toegestaan. Het doel is om voldoende ruimte te houden voor afvoer en berging van hoogwater en daarmee strijdige ruimtelijke ontwikkelingen te voorkomen.

De Beleidslijn grote rivieren bestaat uit een beleidsbrief en beleidsregels. De Beleidsregels grote rivieren (Bgr) vormen het beoordelingskader voor activiteiten waarvoor een vergunning van de Minister van Infrastructuur en Waterstaat nodig is. De Beleidsregels hangen nauw samen met regels voor ruimtelijke plannen die zijn vastgelegd onder de Omgevingswet. Dit gaat dan over:

• het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl)
• het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal)
• de Omgevingsregeling

Het wijzigen van de beleidslijn en het vaststellen van de Beleidsregels grote rivieren 2025 (Bgr 2025) maakt dan ook een aantal wijzigingen noodzakelijk in het Bkl, het Bal en de Omgevingsregeling.

2. Toepassingsgebied Beleidslijn grote rivieren

De Beleidslijn geldt voor beperkingsgebieden binnen het rivierbed van de door het Rijk beheerde oppervlaktewaterlichamen, met uitzondering van kanalen. Bij de documenten van de internetconsultatie staat een kaart met het toepassingsgebied van de Bgr.

3. Reden wijziging Beleidslijn grote rivieren

Een belangrijke aanleiding voor de actualisatie van de Beleidslijn grote rivieren is de verwachte toename van de rivierafvoeren van de Rijn en de Maas. Uit onderzoek van Deltares, in samenwerking met Rijkswaterstaat en het KNMI, blijkt dat de afvoeren van de rivieren fors kunnen toenemen. Dat komt door het veranderende klimaat.

Prognoses wijzen op een mogelijke toename van de maximale jaarafvoeren met 30% in 2100, afhankelijk van het klimaatscenario. Deze stijging van afvoeren leidt samen met de stijgende zeespiegel tot hogere waterstanden. Niet alleen bij de riviermondingen, maar ook stroomopwaarts. Er is onvoldoende ruimte in het rivierbed beschikbaar voor deze toenemende afvoeren. Dat is ook een van de conclusies uit het programma Ruimte voor de Rivier 2.0.

4. Planning wijziging Beleidslijn grote rivieren

De actualisatie van de Beleidslijn Grote Rivieren wordt uitgevoerd in 3 stappen.

1. Per 1 april 2024 is artikel 6, onderdeel e, van de Beleidslijn grote rivieren komen te vervallen. Dit artikel stond niet-riviergebonden activiteiten in het stroomvoerend regime toe, mits er per saldo meer ruimte voor de rivier werd gerealiseerd.
2. Per 1 februari 2025 vervangen de nieuwe Beleidsregels grote rivieren (Bgr 2025) de oude Beleidsregels grote rivieren uit 2006 (Bgr 2006). Vanaf dat moment gelden de nieuwe regels bij de toetsing van vergunningaanvragen door de minister van Infrastructuur en Waterstaat. Er is ook een nieuwe beleidsbrief naar de Tweede Kamer gegaan. Deze licht de veranderingen en uitgangspunten van de nieuwe beleidslijn toe.
3. Op 1 januari 2026 worden naar verwachting het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl), het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) en de Omgevingsregeling aangepast. Deze regels zijn met name relevant voor omgevingsplannen van gemeenten, en voor woonschepen en anderen drijvende objecten. Deze wijzigingen zijn zorgvuldig afgestemd op de Bgr 2025.

5. Belangrijkste wijzigingen per 1 januari 2025

Vanaf 1 februari 2025 vervangen de Beleidsregels grote rivieren 2025 (Bgr 2025) de Beleidsregels grote rivieren uit 2006 (Bgr 2006). De belangrijkste wijziging in de Bgr 2025 is het vervallen van het onderscheid tussen het 'bergend' en het 'stroomvoerend' regime.

In de Bgr 2025 is er één regime met uniforme regels voor het rivierbed van kracht. Deze regels zijn nagenoeg gelijk aan de regels van het voormalig stroomvoerend regime. Voor het voormalig bergend regime geldt dat het 'ja, mits' principe wordt vervangen door het 'nee, tenzij' principe voor niet-riviergebonden activiteiten, zoals dat voorheen in het stroomvoerend regime al van kracht was.

Door de verwachte hogere rivierafvoeren en een stijgende zeespiegel is het belangrijk om terughoudend te zijn met ruimtelijke ontwikkelingen in het gehele rivierbed; daarmee wordt het onderscheid tussen 'stroomvoerend' en 'bergend' onwenselijk. Bovendien blijkt de rol van gebieden tijdens hoogwater vaak complexer dan alleen stroomvoerend of bergend.

Andere wijzigingen hebben te maken met:

• het aanscherpen van de voorwaarden voor het uitbreiden of het slopen en vervangen van bouwwerken
• het verduidelijken van de regels over activiteiten van ondergeschikt belang
• het verduidelijken van de regels over tijdelijke en periodieke activiteiten
• het uitbreiden van de opsomming van riviergebonden activiteiten met drinkwaterwinning en aquathermie
• de inwerkingtreding van de Omgevingswet

Zie voor een toelichting op de wijzigingen Staatscourant 2025, 2595.

6. Belangrijkste wijzigingen per 1 januari 2026

De planning is dat per 1 januari 2026 het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl), het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) en de Omgevingsregeling wijzigen.

Wijzigingen Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl)

Het Besluit kwaliteit leefomgeving bevat in paragraaf 5.1.3.4 instructieregels voor gemeenten over welke activiteiten gemeenten in een omgevingsplan binnen het rivierbed mogen toelaten en onder welke voorwaarden. Het Bkl wordt zo aangepast dat de instructieregels in lijn zijn met de Bgr 2025. Zo worden aanvragen die gemeenten en Rijkswaterstaat binnenkrijgen op basis van dezelfde regels beoordeeld.

Wijzigingen Besluit activiteiten leefomgeving (Bal)

De wijziging van het Bal bestaat uit overgangsrecht in verband met de uitbreiding van de vergunningplicht voor woonschepen en andere permanent afgemeerde drijvende werken. Dit overgangsrecht houdt in dat bestaande woonschepen en andere permanent afgemeerde drijvende werken (die zich in het voormalige bergend regime bevinden) als niet-vergunningplichtig worden aangemerkt. In ieder geval zolang de aard en omvang van deze werken niet verandert.

Wijzigingen Omgevingsregeling

In de Omgevingsregeling worden 2 belangrijke wijzigingen doorgevoerd:

• Ten eerste kiest de wetgever voor één regime. Dat zorgt voor meer duidelijkheid en samenhang in de regelgeving.
• Ten tweede wordt het toepassingsgebied van de vergunningplicht voor woonschepen en andere permanent afgemeerde drijvende werken uitgebreid. Dit houdt in dat de verplichting voor een vergunning voor het permanent afmeren van nieuwe woonschepen en andere nieuwe permanent drijvende werken nu van toepassing is in het gehele nieuwe regime.

Deze wijzigingen dragen bij aan een uniforme en toekomstbestendige aanpak van het beheer van de grote rivieren.

7. Definitie riviergebonden activiteit

Riviergebonden activiteiten zijn activiteiten die nergens anders dan in, naast of op de rivier kunnen plaatsvinden. In artikel 4 van de Bgr 2025 staat opgesomd welke activiteiten hieronder vallen. Niet-riviergebonden activiteiten kunnen ook op een andere plek dan in, naast of op de rivier plaatsvinden of uitgevoerd worden. Deze zijn dus niet gebonden aan de rivier.

8. De beleidsregels voor de grote rivieren en uw activiteit

Gaat u een vergunningplichtige activiteit in het beperkingengebied van het rivierbed verrichten? Dan heeft u te maken met de beleidsregels voor de grote rivieren. U beoordeelt via het Omgevingsloket en de Vergunningcheck of u een omgevingsvergunning nodig heeft voor uw activiteit.

9. Overgangsregeling voor de wijziging van de Beleidslijn

In de Bgr 2025 is een overgangsregeling opgenomen om een soepele overgang te waarborgen en recht te doen aan reacties vanuit de omgeving. Deze regeling richt zich op 4 specifieke categorieën:

• vergevorderde projecten (artikel 8)
• projecten waarvoor bestuurlijke afspraken met het Rijk zijn gemaakt (artikel 9)
• gebieden in de Maasvallei die binnen afzienbare tijd vanwege dijkversterking of dijkverlegging niet langer vergunningplichtig zijn (artikel 10)
• resterende projecten of projectdelen uit Bijlage II van de Bgr 2006 (artikel 11)

Daarnaast wordt er voor projecten waarvoor al een vergunning is afgegeven via het waterspoor, een algemene overgangsbepaling opgenomen in het Bkl.

Zijn er aanvragen die vóór de inwerkingtreding van de Bgr 2025 zijn ingediend en waarop de artikelen 9 tot en met 11 niet van toepassing zijn? Dan beoordeelt de minister deze op basis van de Beleidslijn grote rivieren zoals deze vóór 1 februari 2025 van kracht was.

10. Eigen risico en verantwoordelijkheid voor schade

Ook in de geactualiseerde Beleidslijn wordt het principe van eigen risico en verantwoordelijkheid gehandhaafd. Initiatiefnemers in het rivierbed moeten zelf maatregelen nemen om zich tegen schade door hoogwater te beschermen. Dit betekent dat gebruikers van het rivierbed bij een ramp geen aanspraak kunnen maken op een tegemoetkoming uit de Wet tegemoetkoming schade (Wts).

Internetconsultatie gesloten

Tussen 11 oktober en 15 november 2024 konden belanghebbenden online reageren op de voorgestelde wijziging van de Bgr. Op overheid.nl kunt u onder Beleidslijn grote rivieren 2025 de reacties nalezen en relevante documenten downloaden.