Het Regionaal Mobiliteitsprogramma (RMP) komt voort uit het Klimaatakkoord. Nieuws in Perspectief sprak met Laura van den Berg, die ervaring heeft met duurzame mobiliteit in alle overheidslagen (gemeente, provincie, Rijk) en vertelt in welke fase de RMP's zich nu bevinden.
Analoog aan de Regionale Energiestrategie beschrijven provincies, gemeenten, regionale vervoersautoriteiten en partners in hun Regionale Mobiliteitsprogramma's welke verduurzamingsmaatregelen ze al hebben genomen en formuleren ze nieuwe. Inmiddels zijn er een aantal RMP-regio's en -subregio's geformeerd.
Laura van den Berg is trainee Duurzame Mobiliteit bij de provincie Utrecht. Tijdens haar traineeship was ze een halfjaar gedetacheerd bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Ze schreef haar scriptie tijdens een stage bij het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid, was werkzaam bij de gemeente Deventer en bij MoveYou waar ze nadacht over de ontwikkeling van mobiliteitshubs. 'Die verschillende werkplekken hebben mij heel goed gedaan. Er zijn veel raakvlakken waarbij het Rijk en de regio's elkaar kunnen versterken, meer dan je misschien op het eerste gezicht zou verwachten. Alleen weten we dat soms nog te weinig van elkaar.'
Ruimte voor bevlogenheid
Het Regionaal Mobiliteitsprogramma is geen programma in de klassieke zin. Het is niet vastgesteld en er is geen deadline aan verbonden. 'Dat heeft nadelen, maar ook voordelen, zoals de mogelijkheid er verschillend invulling aan te geven', stelt Van den Berg vast. 'In de regio Noord-Nederland bijvoorbeeld door ook paragrafen over veiligheid en bereikbaarheid op te nemen. Hier in Utrecht focussen we ons alleen op CO2-reductie.' Van den Berg benadrukt dat de provincie niet de regie heeft. 'We werken met een kernteam met grote gemeenten, zoals Amersfoort, maar ook kleinere, zoals Vijfheerenlanden, en Rijkswaterstaat. Dat leidt tot gedragen plannen die ondersteund worden door de gehele regio. Het RMP functioneert daarmee als een aanjaagprogramma.'
Speerpunten
De regio Midden-Nederland heeft Plannen van Aanpak geschreven voor 5 speerpunten: elektrificatie, ruimtelijke inrichting, fietsplannen, werkgeversaanpak en goederenvervoer. Van den Berg somt ze geroutineerd op. 'Denk aan elektrische deelauto's, evenals voldoende laadvoorzieningen. Wat betreft ruimtelijke inrichting focussen we met name op duurzame mobiliteit wat aan de voorkant van gebiedsontwikkeling wordt meegenomen. Een voorbeeld daarvan is de Merwedekanaalzone. Bij fietsplannen kun je denken aan woon-werkritten op de fiets tussen Utrecht en steden als Amsterdam, Amersfoort en Woerden. Afstanden die mensen nu nog vaak met de auto afleggen, maar goed per elektrische fiets te doen zijn als we dat faciliteren met fietssnelwegen, ofwel doorfietsroutes. De werkgeversaanpak is belangrijk en veelbelovend. Zeker doordat er nu wetgeving aankomt die werkgevers vanaf 1 juli 2024 verplicht te rapporteren over het zakelijke en woon-werkverkeer van hun medewerkers: de rapportageverplichting werkgebonden personenmobiliteit. En tot slot goederenvervoer. Veel Nederlandse steden stellen per 1 januari 2025 zero-emissiezones in voor busjes en vrachtwagens.'
Uitgelicht: werkgeversaanpak
Veel regio's hebben organisaties opgetuigd met mobiliteitscoaches die oog hebben voor de belangen van werkgevers én werknemers: kostenbesparing, tevreden en vitale medewerkers, voldoen aan wet- en regelgeving en verhogen van de bereikbaarheid. Ze dragen namen als Zuid-Holland Bereikbaar, Breikers (Noord-Holland) of Smartwayz (Brabant en Limburg). De regio Utrecht heeft een samenwerkingsverband met Goedopweg.nl. 'Ze werken met een gebiedsbenadering en een tool die in beeld brengt hoe iedereen reist', vertelt Van den Berg. 'Gisteren nog zag ik een voorbeeld uit Houten. Mensen die daar nu nog met de auto reizen, krijgen een fiets-van-de-zaak aangeboden in combinatie met een mobiliteitskaart. Of denk aan een elektrische shuttlebus die iedere ochtend en avond pendelt tussen bedrijf en treinstation.'
Aanjagen en monitoren
RMP's zijn van recenter datum dan projecten die al wat langer bestaan (zoals emissieloos goederenvervoer via het water in Utrecht). 'In die zin kun je RMP's zien als aanjager, als voorbeeldfunctie, met kennisdeling en communicatie daarover', meent Van den Berg. 'We houden bijvoorbeeld kennissessies waarbij beleidsmedewerkers van gemeenten kunnen zien wat er allemaal mogelijk is.' Monitoring speelt in de RMP's een belangrijke rol. Kennisplatform CROW beheert de RMP-monitor die inzicht biedt in de effectiviteit van maatregelen. 'We werken ook aan ex ante monitoring, een prognosetool waarbij we met getallen kunnen voorspellen en onderbouwen welke maatregelen het effectiefst zullen werken.'
Trias mobilica
Een veelgebruikte indeling van maatregelen die mobiliteit verduurzamen is de trias mobilica: verminderen (en voorkómen), veranderen en verschonen. 'Bedenk dat als je mensen ertoe overhaalt om vaker de fiets te kiezen, je ook andere problemen vermindert. Zoals bewegingsarmoede en de (on)leefbaarheid van steden. Opgeteld hebben individuele keuzes veel effect', meent een bevlogen Van den Berg. Duurzame mobiliteit noemt ze 'een dynamische wereld waar veel gebeurt. De innovaties die daarbij komen kijken inspireren mij. Jarenlang was de auto heilig, dat is de laatste jaren helemaal niet meer zo.
Wel zie je dat sommige gemeentemedewerkers er nog wat ambivalent in staan. Dat ze grote ogen opzetten als we vertellen over verlaging van de parkeernorm en aanvankelijk reageren met "Dat gaan we echt niet doen", terwijl het een effectieve maatregel is. Maar gedragsverandering houdt ook in dat je mensen niet de dupe maakt. De verpleegkundige die haar auto nodig heeft om na een nachtdienst snel weer thuis te komen, faciliteer je door als werkgever haar parkeerkosten te betalen. Het is niet autootje pesten. Het is creatief zoeken naar oplossingen als hubs waar verschillende alternatieven klaarstaan als je de bus mist. Of dat je met een mobiliteitskaart behalve trein of bus ook een deelauto of deelfiets kunt pakken. Er zijn genoeg goede ideeën hoe het anders kan. Laat mensen dat ervaren.'
Meer informatie
Meer informatie vindt u op de pagina Mobiliteit en parkeren, met name onder de tussenkop 'Programma en mobiliteit'. Laura van den Berg kunt u bereiken door haar via haar LinkedIn-pagina een bericht te sturen. Rijkswaterstaat heeft de Gesprekswijzer Duurzame Mobiliteit, een hulpmiddel dat o.a. helpt om doelen SMART te formuleren. Onderdeel van het Schone Lucht Akkoord is de Handreiking schone lucht in Regionale Mobiliteitsprogramma's. VNG en IPO werken samen aan diverse pagina's, bijvoorbeeld de Handreiking Regionale Mobiliteitsprogramma's, een Dummy Regionale Mobiliteitsprogramma's om een RMP te formuleren, evenals de Inspiratiegids duurzame mobiliteit.
Meer Nieuws in Perspectief
Andere Nieuws in Perspectief-artikelen lezen? Ga dan naar de overzichtspagina van Nieuws in Perspectief.
Fotoverantwoording
- Openingsbeeld: Stroomboot in Utrechtse gracht (verderop in het artikel: een collage van 4 foto's van de stroomboot): Mediatheek Rijksoverheid, copyright ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW), fotograaf Hans Roggen.
- Opladen elektrische deelauto: copyright Rijkswaterstaat, fotograaf Martin Hogeboom.
- Oplaadpunt Utrecht elektrisch: Mediatheek Rijksoverheid, copyright ministerie van IenW, fotograaf Bart Maat.
- 3x groene logistiek. Foto elektrische transportfiets en elektrische bestelbus: Mediatheek Rijksoverheid, copyright ministerie van IenW, fotograaf Valerie Kuypers. Foto vuilniswagen op waterstof: Mediatheek Rijksoverheid, copyright ministerie van IenW, fotograaf Tineke Dijkstra.
- Screenshot prognosetool: https://www.rmprekentool.nl/viewer/jivereportcontents.ashx?report=rmp_rekentool van kennisplatform CROW.
- Afbeelding Trias mobilica: met dank aan Syndesmo, Utrecht.
- Deelfietsen: Mediatheek Rijksoverheid, copyright ministerie van IenW, fotograaf Paul Voorham.