Zoeken in deze site

Bestaande gemeentelijke verordeningen en het omgevingsplan

Wat zijn de gevolgen van het opstellen van het omgevingsplan voor enkele veelvoorkomende gemeentelijke verordeningen?

Verordeningen die automatisch onderdeel van het omgevingsplan worden

Het overgangsrecht van de Omgevingswet zorgt ervoor dat sommige verordeningen automatisch onderdeel worden van het tijdelijk gedeelte van het omgevingsplan. Dit bespreken wij per verordening hieronder.

Vergunningplichten en ontheffingsplichten die veranderen in een vergunningplicht voor een omgevingsplanactiviteit

In artikel 22.8 van de Omgevingswet staat speciaal overgangsrecht voor bepaalde vergunningplichten en ontheffingsplichten uit bestaande gemeentelijke verordeningen. Het artikel zorgt er niet voor dat ze onderdeel van het omgevingsplan worden. Wel veranderen ze automatisch in een vergunningplicht voor een omgevingsplanactiviteit als ze gaan over handelingen die de fysieke leefomgeving wijzigen.

Onder II en III vindt u voorbeelden van regels die de fysieke leefomgeving wel en niet wijzigen. Sommige vergunningplichten zijn heel breed en gaan gedeeltelijk wel en gedeeltelijk niet over handelingen die de fysieke leefomgeving wijzigen. In dat geval ontstaat er alleen een nieuwe vergunningplicht voor die gevallen die de fysieke leefomgeving wijzigen.

Verder moet het ook gaan om regels die de gemeente in ieder geval gedeeltelijk heeft gemotiveerd vanuit belangen die bij de fysieke leefomgeving horen.

Regels die de gemeente moet opnemen in het omgevingsplan

Een regel uit een verordening moet verhuizen naar het omgevingsplan als die:

  • regel gaat over een activiteit die een onderdeel van de fysieke leefomgeving wijzigt
  • verplicht in het omgevingsplan moet staan vanwege een instructie of instructieregels, of
  • geldt als maatwerkregel op een regel uit het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) of het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl)

Een gemeente heeft tot eind 2031 de tijd om deze regels in het omgevingsplan op te nemen.

Opstellen en wijzigen van verordeningen in de overgangsperiode

In de periode vóór 2032 kan de gemeente in veel gevallen nog bestaande verordeningen wijzigen of zelfs een nieuwe verordening op het gebied van de fysieke leefomgeving opstellen. In veel gevallen zal een wijziging van het omgevingsplan meer voor de hand liggen. Maar soms kan het handig zijn om te werken met bestaande verordeningen. Enkele aandachtspunten hierbij:

Bespreking van enkele verordeningen

Hieronder geven we in grote lijnen aan wat een gemeente na invoering van de Omgevingswet met een aantal verordeningen moet doen. De inhoud van verordeningen kan per gemeente verschillen. We gaan uit van 'standaard' verordeningen. Het is daarom zeer goed mogelijk dat in bepaalde gevallen het onderstaande niet klopt. Elke gemeente moet haar eigen afwegingen maken. In aanvulling op deze webpagina raden we de bespreking van de VNG van verordeningen en het omgevingsplan (verwijst naar een andere website) aan. Hier vindt u handreikingen, voorbeeldbepalingen voor onderwerpen die achterblijven in de verordening en voorbeeldregels voor het omgevingsplan voor bepalingen die overgaan.

Afvalstoffenverordening

In de afvalverordening staan bepaalde regels over huishoudelijke afvalstoffen en zwerfafval. In artikel 10.23 van de Wet milieubeheer staat dat deze regels zowel in een aparte afvalstoffenverordening als in het omgevingsplan mogen staan. Bijzonder hieraan is dat regels die de fysieke leefomgeving wijzigen ook in een aparte verordening mogen staan.

Algemene plaatselijke verordening

De Algemene plaatselijke verordening (APV) is een zeer grote en diverse verordening. Een gemeente moet per onderdeel bekijken waar de regels thuishoren. Veel regels kunnen in de APV blijven staan.

De VNG heeft een uitgebreide Handreiking APV en omgevingsplan (verwijst naar een andere website) opgesteld. In deze handreiking bespreekt de VNG vele APV-onderwerpen. Er is een bespreking van wat daarmee in het kader van het omgevingsplan moet gebeuren en voorbeeldregels per activiteit.

In de APV staan meestal regels over geluid. Op grond van het Bkl moet het omgevingsplan bepaalde regels over geluid bevatten. Het ligt dus voor de hand om alle regels over geluid op te nemen in het omgevingsplan. Toch is er geen algemene plicht om alle regels over geluid in het omgevingsplan te zetten.

Beheersverordening

De beheersverordening van de Wet ruimtelijke ordening wordt automatisch onderdeel van het tijdelijk deel van het omgevingsplan. De gemeente hoeft dus geen actie te ondernemen (artikel 4.6 Invoeringswet Omgevingswet). Wel zullen de regels van het tijdelijk deel van het omgevingsplan aan het einde van de overgangsfase naar het nieuwe deel moeten zijn verplaatst (artikel 22.6 Invoeringswet Omgevingswet). Die regels in het nieuwe deel moeten dan voldoen aan alle eisen krachtens de Omgevingswet.

Begraafplaatsen

Vrijwel elke gemeente heeft een beheersverordening begraafplaatsen. De gemeentelijke beheersverordening begraafplaatsen omvat bepalingen die te zien zijn als een wijziging van de fysieke leefomgeving. Deze bepalingen moeten onderdeel worden van het omgevingsplan. Er zijn ook verordeningsbepalingen die naar het omgevingsplan mogen, waarbij gemeenten zelf een keuze kunnen maken voor verordening of omgevingsplan. Ook staan er bepalingen in de model Beheersverordening begraafplaatsen die geen onderdeel mogen zijn van het omgevingsplan. De VNG legt dit alles uit in haar Handreiking Beheersverordening begraafplaatsen en omgevingsplan (verwijst naar een andere website).

Bomenverordening

Het kappen van een boom wijzigt de fysieke leefomgeving. Regels over de activiteit kappen moeten dus naar het omgevingsplan. Regels over het kappen van bomen kunnen ook in de APV staan. De VNG heeft hier voorbeeldregels voor het omgevingsplan (verwijst naar een andere website) voor. Die kunt u ook gebruiken bij het overzetten van de oude artikelen uit de bomenverordening.

Bouwverordening

De bouwverordening regelt 2 onderwerpen: het tegengaan van bouwen op verontreinigde grond en welstandsadvisering.

De bouwverordening heeft artikel 8 van de Woningwet als basis. Maar de Invoeringswet Omgevingswet schrapt dit artikel. Dit wordt op de volgende manier opgelost:

  • Bepalingen over bouwen op verontreinigde bodem gaan via de bruidsschat naar het omgevingsplan. Het Aanvullingsbesluit bodem regelt dit. Het Aanvullingsbesluit voegt beoordelingsregels en vergunningvoorschriften toe voor een omgevingsplanactiviteit over bouwen. Het gaat specifiek om artikelen 22.29, 22.30 en 22.31 van de bruidsschat. Daarnaast komen er via het Aanvullingsbesluit bodem instructieregels in paragraaf 5.1.4.5 van het Bkl. De gemeente moet bij een wijziging van het omgevingsplan die instructieregels toepassen.
  • De gemeenteraad moet op grond van artikel 17.9 Omgevingswet opnieuw een welstandscommissie instellen. Deze wordt een gemeentelijke adviescommissie. De gemeente moet vóór inwerkingtreding van de Omgevingswet in ieder geval een commissie instellen voor omgevingsplanactiviteiten voor gebouwde of aangelegde rijksmonumenten.

Lees ook de handreiking Adviesstelsel voor omgevingskwaliteit (verwijst naar een andere website) van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).

Doelgroepenverordening

Een doelgroepenverordening op basis van het Besluit ruimtelijke ordening (Bro) blijft gelden na inwerkingtreding van de Omgevingswet. Zie artikel 8.2.15a van het Invoeringsbesluit Omgevingswet, te vinden in het Verzamelbesluit Omgevingswet (verwijst naar een andere website). Hij houdt op te gelden op het moment dat de overgangsfase van het omgevingsplan is afgelopen. Dan moet de gemeente dus ook de doelgroepenverordening in het omgevingsplan hebben verwerkt.

De gemeente kan de doelgroepenverordening zelf niet meer wijzigen. Alleen maar gewijzigde regels opnemen in het omgevingsplan. De rechtsgrondslag van de doelgroepenverordening stond namelijk in het Bro en dat is ingetrokken bij de inwerkingtreding van de Omgevingswet.

Let op: als de gemeente het omgevingsplan wijzigt, moet de wijziging aan de regels van het Bkl voldoen. Van belang daarbij is artikel 5.161c van het Bkl. Zie Instructieregel Rijk over categorieën woningbouw.

Erfgoedverordening of archeologieverordening

Regels in erfgoedverordeningen en archeologieverordeningen zijn met name gebaseerd op artikel 3.16 van de Erfgoedwet en artikel 38 van de Monumentenwet 1988.

Regels in een verordening die artikel 3.16 Erfgoedwet als grondslag hebben, moeten naar het omgevingsplan als ze gaan over activiteiten die de fysieke leefomgeving wijzigen. Regels die niet gaan over de fysieke leefomgeving mogen achterblijven in de verordening. Dat zijn voornamelijk regels over cultuurgoederen (roerend cultureel erfgoed).

Regels in een verordening die artikel 38, eerste lid van de Monumentenwet 1988 als basis hebben, worden automatisch onderdeel van het tijdelijk gedeelte van het omgevingsplan (artikel 4.6 van de Invoeringswet Omgevingswet). Wel zullen de regels van het tijdelijk deel van het omgevingsplan aan het einde van de overgangsfase naar het nieuwe deel moeten zijn verplaatst (artikel 22.6 Invoeringswet Omgevingswet).

Zie ook onze pagina over beschermen van cultureel erfgoed in het omgevingsplan. Verder heeft de VNG een handreiking over dit onderwerp (verwijst naar een andere website).

Exploitatieverordening

De exploitatieverordening kan bepalingen bevatten over grondexploitatieovereenkomsten. De bepalingen gaan over de inhoud en de procedure. Een exploitatieverordening die onder de nieuwe Wet ruimtelijke ordening (Wro) tot stand is gekomen, is gebaseerd op artikel 6.23 Wro. De Wro en daarmee de rechtsgrond van de verordening komt te vervallen.

Afdeling 13.6 van de Omgevingswet regelt het publiekrechtelijke kostenverhaal bij grondexploitatie. Een gemeente moet regels over kostenverhaal opnemen in het omgevingsplan voor zover sprake is van aangewezen kostensoorten en activiteiten. De regeling voor kostenverhaal van de Omgevingswet is uitputtend bedoeld.

Wel bevat artikel 4.112 van de Invoeringswet Omgevingswet een regeling voor grondexploitatieovereenkomsten die vóór inwerkingtreding van Omgevingswet zijn gesloten. Hiervoor blijft het oude recht gelden, inclusief de oude exploitatieverordening.

Geurverordening

De geurverordening wordt automatisch onderdeel van het tijdelijk deel van het omgevingsplan. De gemeente hoeft geen actie te ondernemen (artikel 4.6 Invoeringswet Omgevingswet). Wel zullen de regels van het tijdelijk deel van het omgevingsplan aan het einde van de overgangsfase naar het nieuwe deel moeten zijn verplaatst (artikel 22.6 Invoeringswet Omgevingswet). Die nieuwe regels moeten dan voldoen aan alle eisen krachtens de Omgevingswet.

Huisvestingsverordening

Veel gemeenten, vooral de grotere steden, hebben een huisvestingsverordening. Hierin staan regels over de verdeling van woonruimte en de wijziging van de woonruimtevoorraad. Bijvoorbeeld het gebruik van een woning door toeristen of het omzetten van een woningvorm naar een studentenwoning. Sommige regels uit de huisvestingsverordening mogen in het nieuwe deel van het omgevingsplan worden opgenomen.

Of de regels in de huisvestingsverordening blijven of in het omgevingsplan mogen worden opgenomen, is afhankelijk van de aard en het motief van de regel. Regels met als motief het reguleren van schaarste aan goedkope woonruimte op de woningmarkt, worden niet in het omgevingsplan opgenomen. Dit oogmerk is namelijk geregeld in de Huisvestingswet. Regels die over de fysieke leefomgeving gaan, mogen wel in het omgevingsplan worden opgenomen. Denk hierbij aan regels over het behoud van de leefbaarheid van de omgeving, bijvoorbeeld door het instellen van een splitsingsverbod. Het oogmerk van de regel moet dan de .

Legesverordening

Leges zijn geen regels die gelden voor activiteiten die de fysieke leefomgeving wijzigen. Ze zijn namelijk gekoppeld aan bijvoorbeeld het doen van een aanvraag om een omgevingsvergunning. Dit is wat anders dan een regel die geldt voor de vergunningplichtige activiteit zelf. Regels over leges hoeven dus niet naar het omgevingsplan. Het ligt voor de hand om ze in een aparte verordening te regelen. Gemeentes moeten natuurlijk bestaande legesverordeningen wijzigen. Namen en rechtsgronden van de legesplichtige handelingen veranderen namelijk door invoering van de Omgevingswet. Zie ook de modelverordening leges van de VNG (verwijst naar een andere website).

Marktverordening

In de gemeentelijke marktverordening staat een bepaling die gaat over de fysieke leefomgeving: de grenzen van de markt. Daarnaast staan er vaak ook bepalingen in die niet over de fysieke leefomgeving gaan. En bepalingen waarbij de gemeente mag kiezen tussen opname in het omgevingsplan en laten staan in de verordening. De VNG bespreekt een en ander uitgebreid in haar Handreiking Marktverordening en omgevingsplan (verwijst naar een andere website).

Monumentenverordening

Monumentenverordeningen bestaan grotendeels of volledig uit regels voor activiteiten die de fysieke leefomgeving wijzigen. Die moeten dus naar het omgevingsplan.

Nota bodembeheer, bodemkwaliteitskaart en bodemfunctieklassenkaart

De nota bodembeheer is een instrument dat hoort bij een onder het Besluit bodemkwaliteit vastgestelde bodemkwaliteitskaart en/of bodemfunctieklassenkaart. Soms bevat de nota gebiedsspecifieke regels en beleid. Hiermee wijkt de gemeente af van de generieke (landelijk vastgestelde) normen voor het toepassen van grond of baggerspecie. Soms bevat een nota bodembeheer ook regels en beleidsregels voor onderwerpen als saneren of bouwen op verontreinigde bodem.

De vraag welke onderdelen van de nota bodembeheer naar het omgevingsplan kunnen of moeten, speelt alleen bij regels die initiatiefnemers rechtstreeks binden. Wanneer deze gaan over activiteiten die de fysieke leefomgeving wijzigen, moet ze naar het omgevingsplan. Regels die wel over de fysieke leefomgeving gaan, maar niet over activiteiten die deze wijzigen, mogen naar het omgevingsplan. Andere regels of beleidsregels mogen niet naar het omgevingsplan. Hieronder staan een aantal voorbeelden van onderwerpen die wel of niet passen in het omgevingsplan:

  • Voor een deel van de nota bodembeheer geldt overgangsrecht. De bodemfunctieklassenkaart en gebiedsspecifiek beleid worden door het overgangsrecht automatisch onderdeel van het tijdelijk deel van het omgevingsplan.
  • De bodemkwaliteitskaart die een gemeente als milieuhygiënische verklaring onder het Besluit bodemkwaliteit (oud) heeft vastgesteld, wordt geen onderdeel van het omgevingsplan. Het blijft een los beleidsdocument. Dit blijft na inwerkingtreding van de Omgevingswet bruikbaar als basis voor de afgifte van een op grond van hoofdstuk 2A van het Besluit bodemkwaliteit (nieuw). De gemeente hoeft geen actie te ondernemen. Vijf jaar na vaststelling van de bodemkwaliteitskaart moet de gemeente deze actualiseren.
  • De gemeente kan overige onderdelen uit de nota bodembeheer als maatwerkregels of decentrale regels overzetten naar het omgevingsplan. Voorwaarde hierbij is wel dat het gaat om regels over de fysieke leefomgeving. Regels over activiteiten die de fysieke leefomgeving wijzigen moeten naar het omgevingsplan. Aandachtspunt is wel om na te gaan of deze regels niet overlappen met algemene regels voor milieubelastende activiteiten uit het Bal of regels uit de bruidsschat. Onderdelen uit de nota bodembeheer die meer dienen als beleidsregels of als uitleg van landelijke regelgeving, passen niet in het omgevingsplan.

Door het programma Bodembeheer van de Toekomst is het Informatieblad transitienota bodembeheer en bodemkwaliteits- en bodemfunctiekaarten naar het stelsel van de Omgevingswet (pdf, 742 kB) opgesteld als hulpmiddel voor gemeenten.

Verordening afvoer regen- en grondwater

De verordening afvoer regen- en grondwater wordt automatisch onderdeel van het tijdelijk deel van het omgevingsplan (artikel 4.6 Invoeringswet Omgevingswet). Er is ook een modelverordening Afvoer hemel- en grondwater (verwijst naar een andere website) van de VNG en een handreiking (verwijst naar een andere website) voor het aanpassen van de verordening.

De regels van het tijdelijk deel van het omgevingsplan moeten aan het einde van de overgangsfase naar het nieuwe deel moeten zijn verplaatst (art. 22.6 Invoeringswet Omgevingswet).

Verordening interferentiegebieden bodemenergiesystemen

Gemeenten konden bij verordening interferentiegebieden aanwijzen (artikel 2.2b, lid 1, van het Besluit omgevingsrecht). Doel hiervan was om interferentie tussen gesloten of open bodemenergiesystemen onderling te voorkomen of ter bevordering van een doelmatig gebruik van bodemenergie.

Van kracht zijnde verordeningen interferentiegebieden bodemenergiesystemen, blijven tot het einde van de overgangsfase van het omgevingsplan gelden. Dit volgt uit artikel 8.2.11 van het Invoeringsbesluit Omgevingswet. Na de overgangsfase vindt de eventuele aanwijzing van interferentiegebieden in het omgevingsplan plaats.

Verordening (werkzaamheden) kabels en leidingen of verordening ondergrondse infrastructuren

Infrastructuur is onderdeel van de fysieke leefomgeving. Ook energie-infrastructuur en telecommunicatie-infrastructuur vallen onder dit begrip. Echter: de Telecommunicatiewet bevat in artikel 5.4, lid 4, een uitputtende regeling voor een verordening over werkzaamheden voor een elektronisch communicatienetwerk. Alle bepalingen die hier over gaan, moeten dus in een aparte verordening blijven staan.

De regels over kabels en leidingen die niet over openbare elektronische communicatienetwerken gaan, moeten naar het omgevingsplan. Zie ook de Handreiking verordening werkzaamheden kabels en leidingen en omgevingsplan van de VNG (verwijst naar een andere website).

Verordening woonruimtebemiddeling

Het doel van de verordening woonruimtebemiddeling is het verdelen van schaarste woonruimte. Dit is een onderwerp dat niet hoort tot de fysieke leefomgeving. Het hoort dus niet in het omgevingsplan thuis.

Meer informatie



Evenwichtige toedeling van functies aan locaties (ETFAL)

Evenwichtige toedeling van functies aan locaties (ETFAL) betekent dat er een balans bestaat tussen verschillende functies die locaties binnen een gebied kunnen vervullen. Deze regels houden meer in dan alleen het bestemmen in een bestemmingsplan. Denk bij een functie bijvoorbeeld aan een netwerkfunctie (kabels en leidingen) of waterbergende functie (milieu).

Lees meer over evenwichtige toedeling van functies aan locaties.

Milieuverklaring bodemkwaliteit

Milieuverklaring bodemkwaliteit als bedoeld in artikel 1.1, eerste lid, van het Besluit bodemkwaliteit (Bbk). Deze begripsbepaling staat in bijlage I bij het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal).

Artikel 1.1, Bbk omschrijft de milieuverklaring bodemkwaliteit als: een schriftelijke verklaring over de milieuhygiënische kwaliteit van een partij bouwstof, grond, baggerspecie, mijnsteen of vermengde mijnsteen of de (water)bodem, die is afgegeven op grond Bbk. De verklaring is bedoeld om als wettig bewijsmiddel te dienen dat aan de toepasselijke kwaliteitseisen is voldaan, behalve als sprake is van bewijs van onjuistheid of onvolledigheid. In het Bbk staan in hoofdstuk 2A regels voor de afgifte van milieuverklaringen bodemkwaliteit. De uitwerking van deze regels staat in de Regeling bodemkwaliteit 2022.

Zie voor meer informatie: Milieuverklaring bodemkwaliteit.