Rijksregels invasieve uitheemse soorten (invasieve exoten)

Verbod op opzettelijke activiteiten met soorten van Unielijst

Vanwege de ernstige gevolgen die invasieve uitheemse soorten kunnen hebben, zijn er rijksregels en internationale regels om de introductie en verspreiding te voorkomen. Het is verboden om bepaalde activiteiten opzettelijk te verrichten met soorten van de Unielijst. Dit is een lijst van de Europese Commissie waarop soorten staan, die in delen van de EU schade toebrengen (of dat in de toekomst waarschijnlijk zullen gaan doen) aan de biodiversiteit en/of ecosystemen. Ze kunnen ook nadelige gevolgen hebben voor de menselijke gezondheid, veiligheid of economie.

De volgende opzettelijke handelingen met soorten van de Unielijst zijn verboden:

1. het grondgebied van de Unie binnenbrengen (ook niet door middel van doorvoer onder douanetoezicht)
2. houden (ook niet in een gesloten omgeving)
3. kweken (ook niet in een gesloten omgeving)
4. naar, uit of binnen de EU vervoeren (behalve het vervoeren naar voorzieningen vanwege uitroeiing)
5. in de handel brengen
6. gebruiken of uitwisselen
7. toestaan om zich voort te planten, te kweken of te telen (ook niet in een gesloten omgeving)
8. vrijlaten in het milieu

Het gaat hier om opzettelijke activiteiten. Daarnaast hebben lidstaten de verplichting om alle noodzakelijke stappen te nemen om de onopzettelijke introductie of verspreiding van soorten van de Unielijst (waaronder die door ernstige nalatigheid) te voorkomen.

Dit volgt uit artikel 11.108, lid 1, van het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) en artikel 7, lid 1 en 2, van de Europese invasieve-exoten-basisverordening.

Vrijstelling voor bevissen Chinese wolhandkrab en uitheemse rivierkreeften

De opzettelijke activiteiten die hierboven zijn genoemd onder b, d, e en f, zijn wel toegestaan bij het bevissen (en handelingen die daarna volgen) van de:

• Chinese wolhandkrab
• gevlekte Amerikaanse rivierkreeft
• geknobbelde Amerikaanse rivierkreeft
• Californische rivierkreeft
• rode Amerikaanse rivierkreeft
• marmerkreeft

Op de website van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) staan de regels en voorwaarden. Op de bevissing zijn de regels van de Visserijwet van toepassing.

Nationaal handelsverbod voor Aziatische duizendknopen

Voor 3 soorten Aziatische duizendknopen geldt een nationaal verbod op het verhandelen ervan (artikel 11.109a Bal). Deze soorten staan niet op de Unielijst. Het gaat om het verhandelen van de:

• Japanse duizendknoop (waaronder de dwergvariëteit ‘compacta’)
• Sachalinse duizendknoop
• bastaardduizendknoop

Het verbod geldt ook voor delen of producten van de planten die zich kunnen voortplanten. Hieronder vallen bijvoorbeeld zaad, wortel- of stengeldelen. Onder ‘verhandelen’ (en dus onder het verbod) valt:

• aankopen
• te koop vragen
• verkopen
• te koop aanbieden
• in bezit hebben met het oog op verkoop
• vervoeren met het oog op verkoop
• verwerven voor commerciële doeleinden
• tentoonstellen voor commerciële doeleinden
• gebruik met winstoogmerk

Uitzonderingen verbod

Het verbod geldt niet in een van de volgende gevallen:

• Het bezit heeft geen verkoop als doel, bijvoorbeeld als de plant bij iemand in de tuin groeit. Dat valt dan niet onder ‘verhandelen’.
• Het gaat om dode plantendelen of dode producten die zich niet meer kunnen voortplanten. Zo blijft het mogelijk om de handel voort te zetten in onder meer biomassagewas, tincturen, theeën en capsules.
• Het verhandelen vindt plaats vanwege uitroeiing, bestrijding of beheersing van die soort (artikel 11.109a, lid 2 Bal). Wel moet diegene dan alle passende maatregelen treffen om te voorkomen dat voortplanting of verspreiding van de planten plaatsvindt. Bijvoorbeeld een fysieke scheiding tussen de planten en hun natuurlijke leefomgeving. Verder moet hij altijd aannemelijk kunnen maken dat hij die maatregelen treft (artikel 4.27a van de Omgevingsregeling).

Specifieke zorgplicht, ongewone voorvallen, gelijkwaardige maatregel

Naast bovenstaande regels zijn er regels van toepassing over:

• de specifieke zorgplicht
• ongewone voorvallen
• gelijkwaardige maatregelen

Maatwerk

De minister van LNV kan maatwerkvoorschriften Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) stellen (artikel 11.25 Bal). Provincies, waterschappen en gemeenten dus niet. Ze kunnen gaan over:

• de specifieke zorgplicht (artikel 11.27 Bal)
• het informeren over een ongewoon voorval (artikel 11.34 Bal)
• de te verstrekken gegevens en bescheiden bij een ongewoon voorval (artikel 11.35 Bal)
• het verbod op opzettelijke activiteiten met soorten van de Unielijst. Zo is een maatwerkvoorschrift mogelijk voor het houden van een in het wild gevangen dier in een opvangcentrum totdat het een natuurlijke dood sterft.
• het handelsverbod voor Aziatische duizendknopen

Voorwaarden maatwerk

Er gelden enkele voorwaarden voor maatwerk:

• Maatwerk mag de regels over ongewone voorvallen niet versoepelen. Zo mag maatwerk niet de informatieplicht bij een ongewoon voorval opheffen. Verscherpen van de regels mag wel.
• Maatwerk mag de specifieke zorgplicht niet versoepelen. Invullen van de specifieke zorgplicht mag wel.