Zoeken in deze site

Voorzorg in de Omgevingswet

De Omgevingswet noemt verschillende milieubeginselen, waarmee de overheid rekening moet houden. Het voorzorgsbeginsel is 1 van deze uitgangspunten.

Wat is voorzorg?

Het voorzorgsbeginsel is het beginsel dat inhoudt dat bedrijven en overheden maatregelen nemen wanneer er gegronde redenen zijn om aan te nemen dat activiteiten negatieve gevolgen kunnen hebben voor het milieu of de gezondheid. Het gaat om activiteiten waarbij de beschikbare wetenschappelijke gegevens wel indicaties geven voor een risico, maar nog onvoldoende wetenschappelijk bewijs beschikbaar is over de aard of omvang van een risico.

Het is niet altijd op voorhand duidelijk of menselijk handelen leidt tot risico's voor mens en milieu. Zulke onzekere risico's kunnen zich bijvoorbeeld voordoen bij veiligheidskwesties, maar vaak ook bij activiteiten met mogelijke gevolgen voor de gezondheid. Een bekend voorbeeld is de introductie van nieuwe stoffen.

Wanneer rekening houden met voorzorg?

De moet rekening houden met de milieubeginselen: voorzorg, preventief handelen, bronbestrijding en de vervuiler betaalt. Dat staat in artikel 3.3 van de Omgevingswet.

Daarnaast kan het bevoegd gezag bij het vaststellen van het omgevingsplan of de omgevingsverordening rekening houden met voorzorg. Hierbij kan het verwijzen naar zijn omgevingsvisie. Ook bij vergunningverlening of maatwerk kan voorzorg een rol spelen, zeker als dit past in de omgevingsvisie. Hierbij gaat het vooral om proportionele maatregelen om effecten of emissie zoveel mogelijk te vermijden.

Voorzorg en zorgplicht

Eenieder draagt voldoende zorg voor de fysieke leefomgeving (zorgplicht). Dit staat in artikel 1.6 van de Omgevingswet.

Bekijk meer informatie over de zorgplicht in de Omgevingswet, waaronder de algemene zorgplicht, algemeen verbod en specifieke zorgplicht.

Het voorzorgsbeginsel kan van betekenis zijn bij de toepassing van de specifieke zorgplicht. De specifieke zorgplicht laat ruimte voor eigen initiatief om op een juiste wijze te zorgen voor de leefomgeving. Maar de specifieke zorgplichten zijn wel een rechtstreeks werkende regel. Meer uitleg staat in paragraaf 3.1 in de Nota van toelichting van het Besluit activiteit leefomgeving (Bal).

Vaak is het logisch wat de verantwoordelijkheden van een bedrijf inhouden vanuit de specifieke zorgplicht (de 'open deur'). Soms kan er in een specifiek geval sprake zijn van twijfel over de kans dat bepaalde nadelige gevolgen kunnen optreden. Als het bevoegd gezag dit risico niet wil laten bestaan, kan het via een maatwerkvoorschrift of -regel duidelijk maken wat de specifieke zorgplicht van het bedrijf inhoudt. Dit kan het bevoegd gezag opleggen mede uit het oogpunt van voorzorg (Zie ook paragraaf 20.3.1 in de Nota van toelichting van het Bal.

De specifieke zorgplicht, in combinatie met een onzeker risico, kan dus de basis vormen van een voorschrift dat wordt opgelegd uit voorzorg. Motivatie en maatwerk spelen hier een grote rol.

Hoe voorzorg toepassen?

De Europese Unie en het Rijk houden bij het opstellen en ontwikkelen van (de hoogte van) normen al rekening met voorzorg. Zo wordt in normen een onzekerheidsmarge ingebouwd en wordt het ook meegewogen in en , waarbij overigens ook andere belangen worden meegewogen. Het voorzorgsbeginsel gaat niet om risico's van blootstelling boven de norm, maar om 'niet-genormeerde' risico's. Daarnaast kan het voorzorgsbeginsel in sommige gevallen ook worden toegepast als er een norm is maar niet zeker is of die afdoende beschermend is.

De Omgevingswet geeft opdracht om het voorzorgsbeginsel mee te nemen in de afweging bij het opstellen van bijvoorbeeld een omgevingsvisie of omgevingsvergunning. Het speelt een rol in de vrije beslisruimte: het bevoegd gezag geeft aan welke onzekere risico's er in de lokale omstandigheden zijn te verwachten en hoe het daar mee omgaat. Het gaat daarbij ook om preventieve maatregelen.

Bij de uitvoering van de regelgeving onder de Omgevingswet kunnen overheden bij hun besluitvorming putten uit de EU-mededeling over voorzorg uit 2000. In deze mededeling staat hoe en wanneer het voorzorgsbeginsel kan worden toegepast als er sprake is van besluitvorming voor de overheid. Daarnaast blijven initiatiefnemers, waaronder bedrijven, uiteraard primair verantwoordelijk voor de gevolgen van hun activiteiten.

Meer informatie



Omgevingsvisie

Omgevingsvisie als bedoeld in afdeling 3.1 van de Omgevingswet. Deze begripsbepaling staat in de bijlage bij de Omgevingswet. Afdeling 3.1, Omgevingswet bepaalt dat het Rijk, de provincie en de gemeente een omgevingsvisie hebben die bevat:

  1. een beschrijving van de hoofdlijnen van de kwaliteit van de fysieke leefomgeving,
  2. de hoofdlijnen van de voorgenomen ontwikkeling, het gebruik, het beheer, de bescherming en het behoud van het grondgebied,
  3. de hoofdzaken van het voor de fysieke leefomgeving te voeren integrale beleid.

Uitleg

De omgevingsvisie is een strategische visie voor de lange termijn voor de gehele fysieke leefomgeving. Een omgevingsvisie gaat onder andere in op de samenhang tussen ruimte, water, milieu, natuur, landschap, verkeer en vervoer, infrastructuur en cultureel erfgoed.

Omgevingswaarde

Omgevingswaarde als bedoeld in afdeling 2.3 van de Omgevingswet. Deze begripsbepaling staat in de bijlage bij de Omgevingswet.

Afdeling 2.3, Omgevingswet regelt dat het Rijk, de provincie of de gemeente omgevingswaarden kunnen vaststellen.

Uitleg

Met een omgevingswaarde kan het Rijk, de provincie of de gemeente een kwaliteit vastleggen die ze voor de fysieke leefomgeving wil bereiken. Deze kwaliteit moet objectief vast te stellen en kwantitatief meetbaar zijn. Het gaat dan bijvoorbeeld om waarden voor de luchtkwaliteit of de waterkwaliteit.

Instructieregel

De instructieregel is een bindende regel voor bestuursorganen over:

  • de uitvoering van bepaalde taken, of
  • de inhoud of motivering van bepaalde besluiten (bijvoorbeeld programma's, omgevingsplannen, waterschapsverordeningen, omgevingsverordeningen, maatwerkvoorschriften, projectbesluiten)

Lees meer over de instructieregel.