Wet kenbaarheid publiekrechtelijke beperkingen onroerende zaken (Wkpb) en Omgevingswet
Na inwerkingtreding van de Omgevingswet blijft de Wet kenbaarheid publiekrechtelijke beperkingen onroerende zaken (Wkpb) bestaan. Wel wijzigen het Aanwijzingsbesluit en de Regeling en is er overgangsrecht. Dat heeft soms gevolgen voor de inschrijving van publiekrechtelijke beperkingen bij het Kadaster.
Afkorting Wkpb of Wkpboz
De Wet kenbaarheid publiekrechtelijke beperkingen onroerende zaken wordt wetstechnisch afgekort tot Wkpboz. Maar de meest gebruikte afkorting in de praktijk is Wkpb. Op deze website gebruiken we daarom als afkorting Wkpb.
Doel van de Wkbp
Het doel van de Wkpb is om eenvoudig inzicht te geven in door de overheid opgelegde beperkingen op een stuk grond of een gebouw. Daarom moet het bevoegd gezag op grond van de Wkpb aangewezen publiekrechtelijke beperkingen aan het Kadaster ter inschrijving aanbieden. Met beperkingen bedoelt de wetgever beperkingen aan het vrije beschikkingsrecht van de eigenaar of beperkt gerechtigden op een onroerende zaak. De kenbaarheid van privaatrechtelijke beperkingen is geregeld in het Burgerlijk Wetboek en de Kadasterwet en maakt geen deel uit van de Wkpb.
Aanwijzing beperkingenbesluiten
Op welke beperkingenbesluiten de Wkpb van toepassing is, staat in artikel 1, onder b, van de Wkpb. Dit artikelonderdeel benoemt zelf enkele beperkingenbesluiten waarop de Wkpb van toepassing is. De overige beperkingenbesluiten wijst de regering aan in de op grond van artikel 2, lid 1, van de Wkpb gebaseerde algemene maatregel van bestuur (AMvB). Dit is het Aanwijzingsbesluit Wet kenbaarheid publiekrechtelijke beperkingen onroerende zaken (kortweg: Aanwijzingsbesluit).
Wijzigingen als gevolg van de Omgevingswet
Door de inwerkingtreding van de Omgevingswet zijn bestaande regels over publiekrechtelijke beperkingen uit diverse wetten over de fysieke leefomgeving vervallen. Deze zijn vervangen door regels in, of op grond van, de Omgevingswet. Daarom zijn bij inwerkingtreding van de Omgevingswet artikel 1, onder b, van de Wkpb én het Aanwijzingsbesluit gewijzigd.
Artikel 1, onder b, van de Wkpb is gewijzigd via artikel 2.42a van de Invoeringswet Omgevingswet zoals dat aan de Invoeringswet Omgevingswet is toegevoegd met de wijzigingswet Stb. 2021, 425.
De bijlage bij het Aanwijzingsbesluit waarin de beperkingenbesluiten zijn opgesomd, is gewijzigd door:
- het Invoeringsbesluit Omgevingswet
- het Aanvullingsbesluit bodem Omgevingswet
- het Aanvullingsbesluit natuur Omgevingswet
- het Aanvullingsbesluit grondeigendom Omgevingswet
- het Verzamelbesluit Omgevingswet 2022
Ook de Regeling kenbaarheid publiekrechtelijke beperkingen onroerende zaken is in verband met de inwerkingtreding van de Omgevingswet gewijzigd. Met deze wijziging is met name bijlage II van de Regeling gewijzigd. In bijlage II staat een tabel waarbij per beperkingenbesluit uit de Wkpb is bepaald welk zogeheten werkingsgebied mag worden gebruikt bij de aanlevering van gegevens over het beperkingenbesluit.
Enkele in het oog springende veranderingen
Het exploitatieplan op grond van de Wet ruimtelijke ordening komt onder de Omgevingswet niet terug. De opvolger hiervan zijn de kostenverhaalregels. Kostenverhaalregels worden opgenomen in het omgevingsplan. Kostenverhaalregels in het omgevingsplan zijn zichtbaar via het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO). Zij vallen niet onder de Wkpb. Verbindt het bevoegd gezag aan een omgevingsvergunning voor een buitenplanse omgevingsplanactiviteit voorschriften over kostenverhaal (artikel 13.14, lid 3, aanhef en onder a, Omgevingswet)? Dan is het wel een beperkingenbesluit als bedoeld in de Wkpb. Hetzelfde geldt voor voorschriften over kostenverhaal in een projectbesluit dat op grond van artikel 22.16 Omgevingswet geldt als een omgevingsvergunning voor een buitenplanse omgevingsplanactiviteit (artikel 13.14, lid 3, aanhef en onder b, Omgevingswet).
Voorkeursrechten vallen na inwerkingtreding van de Omgevingswet niet meer onder de Wkpb. Wel moeten overheden deze nog steeds in de openbare registers inschrijven. Deze verplichting wordt voortgezet in artikel 16.82a, lid 1, Omgevingswet. Het gaat hier dus om een inschrijfplicht rechtstreeks op grond van de Omgevingswet en niet op grond van de Wkpb.
De aanwijzing en bescherming van gemeentelijke monumenten vinden op grond van de Omgevingswet plaats in het omgevingsplan. Het omgevingsplan is kenbaar via het DSO. Daarom valt dit niet langer onder de Wkpb. De verplichting om gemeentelijke monumenten in het omgevingsplan te regelen geldt echter nog niet direct bij inwerkingtreding van de Omgevingswet. Gemeenten hebben daarvoor tot eind 2031 de tijd. Voor deze overgangsperiode is er overgangsrecht voor de registratie op grond van de Wkpb (artikel 4.84a van de Invoeringswet Omgevingswet zoals gewijzigd met wijzigingswet Stb. 2021, 425).
Ook de aanwijzing en bescherming van provinciale monumenten vinden op grond van de Omgevingswet in beginsel plaats in het omgevingsplan. De aanwijzing van een provinciaal monument vindt plaats via instructieregels of een instructie. Deze bevatten een opdracht om in het omgevingsplan de functieaanduiding provinciaal monument op te nemen en te voorzien in beschermende regels. Alleen bij hoge uitzondering kunnen Provinciale Staten de functieaanduiding provinciaal monument en de beschermende regels in de provinciale omgevingsverordening opnemen. Dit kan alleen als sprake is van een situatie als bedoeld in artikel 4.2, lid 2, Omgevingswet. De voorbescherming van een provinciaal monument vindt plaats met voorbeschermingsregels in het omgevingsplan of de omgevingsverordening. De aanwijzing en bescherming van provinciale monumenten is zichtbaar via het DSO. Daarom valt vallen deze besluiten niet langer onder de Wkpb.
Het ontwerpbesluit voor de aanwijzing als rijksmonument, en de inschrijving in het rijksmonumentenregister op grond van de Erfgoedwet, blijven beperkingenbesluiten die onder de Wkpb vallen.
Overgangsrecht
In de meeste gevallen geldt op grond van het overgangsrecht dat onherroepelijke besluiten van vóór de inwerkingtreding van de Omgevingswet in stand blijven. Veelal zijn deze via een ‘geldt als’ constructie in het overgangsrecht gelijkgesteld aan een besluit op basis van de Omgevingswet. Voor nog niet onherroepelijke besluiten geldt dat na inwerkingtreding van de Omgevingswet veelal het oude recht van toepassing blijft totdat het besluit onherroepelijk wordt. Dit geldt ook voor nog niet genomen besluiten waarvoor bepaalde procedurestappen ter voorbereiding zijn gezet. In dit verband moeten we onder het oude recht mede zowel de Wkpb zelf, als het Aanwijzingsbesluit Wkpb en de Rkpb zoals deze golden voor de inwerkingtreding van de Omgevingswet verstaan. Vanaf het moment van onherroepelijk worden van het betreffende besluit geldt het nieuwe recht.
Besluiten blijven bij het van toepassing worden van het nieuwe recht in de Basisregistratie Kadaster (BRK-PB) geregistreerd. De aanwijzing in het Aanwijzingsbesluit betreft dan de wettelijke grondslag onder het nieuwe recht. Deze grondslagen gelden uiteraard ook voor nieuwe besluiten die overheden na de inwerkingtreding van de Omgevingswet nemen en aan de BRK-PB toevoegen op basis van de inschrijfverplichting in de Wkpb.
Er zijn echter ook bijzondere overgangsrechtelijke situaties. Deze betreffen onder andere:
- de beschermde gemeentelijke monumenten
- de beschermde provinciale monumenten
- diverse besluiten op grond van de Wet bodembescherming
- exploitatieplannen op grond van de Wet ruimtelijke ordening (Wro)
- voorkeursrechten
Brief over wijzigingen voor decentrale overheden
Voor decentrale overheden verandert er veel voor hun publiekrechtelijke beperkingen met de komst van de Omgevingswet. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties stuurde deze overheidsorganisaties op 18 september 2023 een brief over deze wijzigingen. De bijlage bij deze brief bevat een transponeringstabel die een overzicht geeft van alle veranderingen en acties die ze moeten ondernemen.
Er is ook een vereenvoudigde versie van de transponeringstabel, zie hieronder (laatste bullet).
Downloads
- Brief aan de gemeenten over de wijzigingen registratie publiekrechtelijke beperkingen door de Omgevingswet
- Brief aan de provincies over de wijzigingen registratie publiekrechtelijke beperkingen door de Omgevingswet
- Brief aan de waterschappen over de wijzigingen registratie publiekrechtelijke beperkingen door de Omgevingswet
- Bijlage bij brief aan decentrale overheden: transponeringstabel Wkpb
- Vereenvoudigde versie van de transponeringstabel
Wkpb en DSO
In het kader van het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) beziet het ontwikkelteam of het informatie over publiekrechtelijke beperkingen, dus niet de beperkingen zelf, ook via het DSO inzichtelijk kan maken. Het tonen van de publiekrechtelijke beperkingen via het Omgevingsloket, onderdeel Regels op de kaart, in de vorm van een zogenoemd informatieproduct, is een bestaande wens.