Sturen op bodemenergie in de ondergrond

Gemeente kan sturen via omgevingsvisie en omgevingsplan

Het gebruik van bodemenergie draagt bij aan de energiedoelstellingen. Maar in drukke stedelijke gebieden kunnen bodemenergiesystemen elkaar negatief beïnvloeden. Er kan bijvoorbeeld interferentie optreden. Ook ander ondergronds ruimtegebruik kan botsen met bodemenergie. In de ondergrond spelen namelijk meerdere belangen. Denk aan kabels en leidingen, (drink)water, enzovoorts. Daarom kan regie door de gemeente noodzakelijk zijn. Beleid en regels voor bodemenergie zijn dan nodig. De gemeente stelt haar beleid vast in de omgevingsvisie. De regels stelt de gemeente vast in het omgevingsplan.

Er gaat niet direct wat fout als de gemeente geen eigen beleid maakt. Dan gelden de algemene regels uit het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup). Deze regels geven een basisbeschermingsniveau.

Visie op gebruik en ordening in de ondergrond

De omgevingsvisie biedt het kader voor het stellen van regels. Uiteraard kan de gemeente gebruikmaken van bestaande beleidsplannen/masterplannen bodemenergie. De uitdaging is om deze samen te voegen met beleid voor de ondergrond en energie (warmtevisie).

Provincie betrekken

De gemeente betrekt de provincie bij het maken van een (gezamenlijke) visie op het gebruik van bodemenergiesystemen. Reden is dat de provincie de vergunning voor open bodemenergiesystemen afgeeft.

Decentrale regels in het omgevingsplan

De algemene rijksregels in het Bal regelen het algemene basisbeschermingsregime. De gemeente kan van deze algemene rijksregels afwijken of deze regels aanvullen. Ook kan de gemeente voor ruimtelijke kwaliteit of drinkwaterbescherming andere regels stellen.

De gemeente kan sturen door een vergunningplicht voor gesloten systemen in te stellen. Het hoeft daarbij niet alleen maar om ondoelmatig gebruik van bodemenergie te gaan. De gemeente kan er ook andere belangen bij betrekken. Denk daarbij aan drinkwater of gebiedsgericht grondwaterbeheer.

De gemeente kan werken met algemene regels in het omgevingsplan. Bijvoorbeeld het doorboren van bepaalde kleilagen in de ondergrond verbieden of het gebruik van bodemenergie alleen in 1 bepaald watervoerend pakket toestaan.

Grofweg zijn er 2 manieren om lokaal beleid door te laten werken via (maatwerk)regels:

• instellen van een vergunningenstelsel met beoordelingsregels, wel of niet uitgewerkt in beleidsregels
• decentrale algemene regels in het omgevingsplan, wel of niet met melding- of informatieplicht

De Omgevingswet gaat uit van 'decentraal, tenzij'. Daarom kan de gemeente ook regels stellen voor open bodemenergiesystemen in het omgevingsplan.

Aanwijzen van een interferentiegebied overbodig

Eerder wees de gemeente interferentiegebieden aan. Voor alle gesloten systemen binnen dat interferentiegebied gold dan een omgevingsvergunning beperkte milieutoets (OBM). De gemeente toetste deze OBM aan de beleidsregels.

Het criterium om interferentiegebieden aan te wijzen was het voorkomen van interferentie of anderszins ondoelmatig gebruik van bodemenergie. Onder de Omgevingswet krijgt de gemeente een breder kader om regels te stellen. Dit is niet beperkt tot doelmatig gebruik van bodemenergie en voorkomen van negatieve interferentie. Ook moet de gemeente zelf besluiten of ze een vergunningplicht voor gesloten systemen overneemt naar het nieuwe deel van het omgevingsplan. Aan deze juridische regels verbindt de gemeente werkingsgebieden. Het aanwijzen van een interferentiegebied wordt daarmee niet nodig. Bekijk meer informatie over werkingsgebieden bij Omgevingsdocumenten opstellen.

Voorbeelden van regels in het omgevingsplan

Binnen het project Bodembeheer van de Toekomst is een staalkaart gemaakt met voorbeeldregels: Bouwsteen Bodemenergie (Samen de diepte in).