Overgangsrecht bij graven in en saneren van de bodem

Situaties waarin overgangsrecht geldt

Het overgangsrecht is geregeld in de Aanvullingswet bodem Omgevingswet. Het overgangsrecht regelt dat voor bepaalde locaties de Wet bodembescherming (Wbb) van toepassing blijft. Dan gaat het om locaties waarvan de bodemverontreiniging of een voorgenomen sanering bekend is bij de overheid. Het bevoegd gezag Wbb Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) heeft dan meestal eerder al een besluit (beschikking) over deze locaties en verontreinigingen genomen. Het gaat om deze drie situaties die het meeste voorkomen:

1. Locaties met een beschikking ernst en spoed. Onder de Wbb is een beschikking genomen, waarin staat dat de bodem ernstig verontreinigd is en spoedige sanering noodzakelijk is. In de beschikking staat dan vaak vermeld: 'ernstig en spoedeisend'. Dit wil zeggen dat de bodemverontreiniging risico's geeft voor de mens, het ecosysteem of verspreiding naar het grondwater. En dus op korte termijn een bodemsanering nodig is. De Wbb blijft dan van toepassing op de bodemverontreiniging en de verdere bodemsanering.
2. Ingediend saneringsplan. Als vóór inwerkingtreding van de Omgevingswet een saneringsplan of deelsaneringsplan is ingediend bij het bevoegd gezag Wbb, blijft de Wbb gelden. Het bevoegd gezag Wbb heeft in de meeste gevallen met een besluit goedkeuring gegeven aan het saneringsplan. Dit heet een beschikking instemming saneringsplan. De sanering moet dan volgens het saneringsplan plaatsvinden. Is de geplande graafactiviteit of sanering afwijkend van de aanpak in het saneringsplan, dan is het mogelijk om een afwijking op het saneringsplan in te dienen.
3. Ingediende BUS-melding (Besluit uniforme saneringen). Als vóór inwerkingtreding van de Omgevingswet een melding volgens het BUS is gedaan en de datum van de melding korter dan een jaar geleden is, dan blijft de oude regelgeving van toepassing op deze sanering. De graafactiviteit of de sanering kan dan volgens deze BUS-melding plaatsvinden. Is de geplande graafactiviteit of sanering afwijkend van de gemelde BUS-sanering, dan is het mogelijk om een afwijking op de BUS-melding te melden. Is de BUS-melding langer dan een jaar geleden gedaan en is nog niet gestart met de saneringswerkzaamheden, dan vervalt de melding. Een nieuwe activiteit valt dan onder de regels uit het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal).

Een volledig overzicht van het overgangsrecht uit de Aanvullingswet bodem Omgevingswet staat op de webpagina Overgangsrecht saneringen Aanvullingswet bodem. Wilt u weten of een locatie onder overgangsrecht valt of twijfelt u hierover, neemt u dan contact op met het bevoegd gezag Wbb of met de Omgevingsdienst. Sommige bevoegde overheden of Omgevingsdiensten hebben kaarten of lijsten met locaties die onder het overgangsrecht vallen.

Consequenties van het overgangsrecht

Als op de locaties overgangsrecht geldt uit de hierboven genoemde situaties, dan vinden graafactiviteiten of saneringen niet plaats volgens de regels voor de milieubelastende activiteiten graven en saneren uit het Bal. In dat geval gelden de regels uit de Wbb. Bevoegd gezag blijft dan ook het bevoegd gezag Wbb.

Melden vindt dan ook niet plaats via het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO), maar via de formulieren van de bevoegde overheden Wbb. Of bij een sanering onder het BUS de meldingsformulieren en evaluatieverslagen die op Rijksoverheid.nl staan.

Het overgangsrecht houdt pas op als de sanering is afgerond en het bevoegd gezag Wbb een besluit heeft genomen over het evaluatieverslag en/of een nazorgplan. Over eventuele nazorg (bijvoorbeeld het in stand houden van een bij de bodemsanering aangebrachte afdeklaag of leeflaag) blijft wel overgangsrecht gelden.

Activiteiten op locaties met overgangsrecht voor nazorg

Bij sommige saneringen die onder de Wbb of het BUS zijn uitgevoerd, is na afloop van de sanering nog sprake van nazorg. Die nazorgmaatregelen staan dan vermeld in een besluit over een nazorgplan onder de Wbb of in een besluit op een evaluatieverslag van een BUS-sanering met isolatielaagsanering. Deze nazorg valt ook onder het overgangsrecht. Meestal is de eigenaar, erfpachter en/of gebruiker verantwoordelijk voor het uitvoeren en naleven van de nazorg. Soms is de nazorg bij een specifieke organisatie neergelegd.

Gericht op het voorkomen van risico's

Nazorgmaatregelen zijn gericht op het voorkomen van risico's door bodemverontreiniging die na een bodemsanering zijn achtergebleven. Nazorg kan bestaan uit het regelmatig inspecteren en in stand houden van eerder aangebrachte voorzieningen. Voorbeelden hiervan zijn een aangebrachte afdeklaag of leeflaag die contact met de onderliggende verontreinigde bodem moet voorkomen. Of een aangebrachte damwand die een verontreiniging in het grondwater op zijn plaats moet houden. Nazorg kan ook bestaan uit monitoring, zoals het periodiek bemonsteren en analyseren van het grondwater.

Rekening houden met nazorgmaatregelen

Bij een nieuwe graafactiviteit of sanering moet de initiatiefnemer rekening houden met de nazorgmaatregelen. De initiatiefnemer moet de nazorgmaatregel dan in stand houden of herstellen. Soms zal de nazorgmaatregel na de nieuwe activiteit niet meer nodig zijn. Bijvoorbeeld als door de nieuwe activiteit de (rest)verontreiniging alsnog verdwijnt.
In de meeste gevallen kan de nieuwe activiteit plaatsvinden onder de regels uit het Besluit activiteit leefomgeving, maar moet de initiatiefnemer wel rekening houden met het overgangsrecht voor de nazorg. Soms ligt het meer voor de hand om de nieuwe activiteit nog onder de regels van de Wet bodembescherming te laten plaatsvinden. Het advies is om hierover voorafgaand aan de activiteit af te stemmen met het bevoegd gezag.