Webinar 'Veelgestelde vragen aan het Informatiepunt leefomgeving'

De video duurt 48 minuten en 38 seconden.
De sprekers zijn Herman Jan Wijnants, Yorick Vink, Rick Knol en Julian Mensies.
Herman Jan: “Goedemorgen. Welkom bij dit webinar over veelgestelde vragen rondom de energiebesparingsplicht. We zijn een nieuwe reeks gestart van drie webinars die we vandaag houden. Vanochtend over de veelgestelde vragen. Vanmiddag gaan we het hebben over stoom en over koeling, zover zijn we nog niet. Eerst veelgestelde vragen rondom de energiebesparingsplicht. Ik heb drie gasten aan tafel. Die zullen zich even voorstellen. Yorick, als jij wil beginnen.”
Yorick: ”Yorick Vink van Informatiepunt Leefomgeving, IPLO. Vanuit de helpdesk beantwoorden we vragen, vandaar nu hier. Dat doe ik samen met mijn collega John, die in de green room zit.”
Herman Jan: “Ja, dank je wel. Rick?”
Rick: “Rick Knol. Ik ben coördinator Energie en Duurzaamheid bij zowel de omgevingsdienst Twente als IJsselland.”
Herman Jan: “Dank je wel, Rick. Tenslotte Julian.”
Julian: “Mijn naam is Julian Mensies van het ministerie van EZK, bezig met de energiebesparingsplicht, ook toezicht en handhaving.”
Herman Jan: “Dank. Mijn naam is Herman Jan Wijnants. Ik werk ook bij IPLO met het energiebesparingsteam. Ik ben vandaag jullie host, ook voor dit webinar. Jullie kunnen tijdens dit webinar ook via de chat vragen stellen. Die vragen worden beantwoord in de green room, zoals Yorick zei, zit John daar samen met Irma, om de vragen zo goed mogelijk te beantwoorden. Is de vraag voor iedereen belangrijk, verschijnen ze hier bij mij op het scherm en kan ik ze ook tijdens het webinar aan één van deze aanwezigen stellen en anders krijgen jullie rechtstreeks antwoord. Als het een ingewikkelde vraag is, kunnen we daar over nog broeden, maar dan krijgen jullie later vanuit IPLO antwoord. Dat is wat betreft het stellen van vragen. Er zijn ook een aantal polls tijdens dit webinar. Dat gaan jullie vanzelf merken. Daar komen we vanzelf op. Voor het zover is, wil ik eerst een vraag stellen aan Julian, deze veelgestelde vragen, waarom houden we dit webinar?”
Julian: “Een goede vraag. De regelgeving energiebesparingsplicht is natuurlijk aangepast in juli 2023. Tegelijkertijd was de overgang van het stelsel naar de Omgevingswet per 1 januari. Ik kan me voorstellen dat daar veel vragen over zijn, over het overgangsrecht en ook over de Omgevingswet. Dat merken we al bij de IPLO helpdesk aan de vele vragen, dus vandaar dit webinar.”
Herman Jan: “Volgens mij voorzienend in behoefte, als ik het zo hoor. Dan gaan we nu over naar de poll, want we zijn benieuwd om van jullie te horen van: maken jullie veel gebruik van de IPLO helpdesk? Jullie kunnen nu antwoorden. Er zijn vier opties: nooit, soms, regelmatig of vaak. Ik ben benieuwd wat jullie gaan antwoorden. Waar denken jullie aan wat de meest beantwoorde optie is? Soms, regelmatig, vaak of juist helemaal nooit.”
Yorick: ”Ik denk natuurlijk vaak.”
Herman Jan: “Jij hoopt dat.”
Yorick: ”Dat zijn de mensen met wie ik veel contact heb. Dat werkt voor ons goed, wetende wat leeft er in het land. Er zijn diensten die we minder spreken, dus ik ben wel benieuwd of het anders is voor de mensen die kijken of juist vragen.”
Herman Jan: “We hebben nu op dit moment 36 mensen die geantwoord hebben. Het meeste komt op soms. Er zijn er ook een aantal, 7 van de 37, inmiddels nooit. Voor hen is alles duidelijk. Vraag ik me af trouwens, want het is wel ingewikkeld, dat zal straks ook wel blijken. Regelmatig 10 van de 39 en vaak 4 van de 39. Dat is 10% op dit moment, dus we gaan het zien. Het blijft stokken bij deze aantallen. Dus 8 nooit, 17 soms, 10 regelmatig en 4 vaak. De minderheid is die er geen gebruik van maakt. Dat is fijn voor ons om te weten, in ieder geval. Rick, jij werkt ook bij een omgevingsdienst. Heb je zelf weleens een vraag ingestuurd?”
Rick: “Meerdere. Yorick kan dat beamen. Wij maken als omgevingsdienst best wel veel gebruik van de helpdesk.”
Herman Jan: “Ja?”
Rick: “Ook onderwerpen die straks aan bod zullen komen, zoals overgangsrecht. Waar ik zelf veel vragen over heb gesteld, is bijvoorbeeld over milieubelastende activiteiten in bedrijfsverzamelgebouwen of je die verbruiken bij elkaar mag optellen. Daar is uiteindelijk een mooie leidraad uit gekomen.”
Herman Jan: “Dat is ook inderdaad één van de dingen die we straks nog zullen bespreken.”
Yorick: ”Dat helpt echt. Wij krijgen de vragen binnen bij de helpdesk. Deze vraag wordt vaker gesteld en is heel specifiek. We moeten daar iets voor opstellen, bij een onduidelijk antwoord of de website aanvullen met informatie. Soms zien we de vraag vaak, ondanks de uitleg. Dat is heel fijn.”
Herman Jan: “Als we teruggaan naar de poll, dan is inderdaad nooit is 20%, vaak 10%, soms 43% en regelmatig 28% van de 40 gegeven antwoorden. Op zich heel verdeeld."
Julian: “Heel verdeeld.”
Herman Jan: “Het meeste is soms en regelmatig. Afijn, dat even als welkom. Door naar de energiebesparingsplicht en Yorick, er zijn veel vragen die hierover binnenkomen.”
Yorick: ”Dat klopt. Ik heb slides voorbereid, voordat ik die laat zien, er komen veel vragen over de energiebesparingsplicht en voornamelijk ook, zoals Rick zei, over wanneer is de energiebesparingsplicht echt van toepassing. Over het algemeen: als er een bedrijf is, die meer dan 50.000 kilowattuur of 25.000 kuub aardgas gebruikt, heeft het de plicht of een instelling. Meestal in de praktijk is dat duidelijk en loopt dat prima. Wanneer het onduidelijk is, komen de vragen binnen. Vandaar ook dat mijn verhaal nu wat technisch en juridisch is. Het gaat juist om die twijfelgevallen. Die heb ik in een slide uitgewerkt. Ik heb een soort stroomschema gemaakt. Waar je altijd naar moet kijken is: welke milieubelastende activiteit is van toepassing op de locatie waar ik ben en is de energiebesparingsplicht module van toepassing? Waar je als eerst naar moet kijken is of er sprake is van een MBA zoals die in het Bal gelden, 3.3 tot en met 3.11, dus dat zijn de milieubelastende activiteiten, waar rijksregels voor gelden, dus voornamelijk de grotere industrie, maar ook garages, zwembaden. Meer de milieu interessante locaties. Als dat van toepassing is, ga je kijken of binnen die milieubelastende activiteit en de functioneel ondersteunende activiteiten, een systematiek uit de Omgevingswet, of die boven de 50.000 kilowattuur of 25.000 kuub aardgas uitkomen. Belangrijk is de functioneel ondersteunende activiteit, dat is breed. Een voorbeeld wat op de IPLO website staat, een zwembad is een milieubelastende activiteit, maar zit daarnaast een gebouwtje waar de tickets verkocht worden? Dan is die activiteit ondersteunend aan de zwembadactiviteit, dat hoort er dan bij. Komt dat boven de grens? Onder de grens is geen energiebesparingsplicht. Het is niet energierelevant. Komt het wel boven de grens? Dan kijk je of er ook een onderzoeksplicht van toepassing is. Daarvoor geldt het overgangsrecht, kom ik zo meteen nog over te spreken. Dan kijk je, is er onderzoeksplicht of niet? Is er wel een onderzoeksplicht, dan geldt de EML voor het gebouw, voor de gebouweigenaar en de maatregelen uit het onderzoek. Uit het onderzoek komen maatregelen die terugverdienen binnen vijf jaar. Geen onderzoeksplicht? Dan geldt de normale EML voor de milieubelastende activiteit, dus het gebouw EML voor de eigenaar, en de proces en faciliteit voor de uitvoerder van die MBA. Stel, er is een locatie waar niet een 3.3 tot 3.11 Bal activiteit wordt uitgevoerd, kijk je, is er sprake van de activiteit ‘het gebruiken van energie?’ Die staat ook in het Bal nu en dan kijk je dus of ook die activiteit weer boven de 50.000 kilowattuur komt. Is er een activiteit die zoveel energie gebruikt, bijvoorbeeld een kapperszaak, ik zeg maar wat of een restaurant.”
Herman Jan: “Een hele grote.”
Yorick: ”Je weet het niet tegenwoordig. Dan geldt hetzelfde zoals net als er geen onderzoeksplicht is, het EML gebouw voor de gebouweigenaar, de proces en faciliteiten EML voor de uitvoerder van die activiteiten, het gebruik van energie. Is er geen sprake van die activiteiten die zo hoog zijn, kan er sprake zijn van het gelegenheid bieden tot het gebruik van energie. Dat komt bijvoorbeeld voor in huursituaties, waarin één gebouw aan meerdere activiteiten, dus bijvoorbeeld een kapper, een accountant en een kinderdagverblijf, de mogelijkheid wordt geboden tot het gebruik van energie door dat pand te verhuren aan die activiteiten. Als dat het geval is, dan geldt de EML gebouw voor de gebouweigenaar. Is er geen sprake van de proces en faciliteit EML, dus die kapper, die dus niet boven de 50.000 kilowattuur zit, die hoeft niet iets te doen binnen zijn proces de gebouweigenaar moet, als het gebouw in zijn bezit, erboven zit de gebouwmaatregelen nemen. Geen sprake hiervan? Dan is er geen sprake van energiebesparingsplicht, dus op die manier hebben we het stroomgewijs uitgewerkt.”
Herman Jan: “Precies. Fantastisch mooi schema. Is dit schema straks ook beschikbaar?”
Yorick: ”Ik heb het voor het webinar in PowerPoint gezet. Ik vind het zelf niet geschikt voor een website, we gaan kijken of we dit iets mooier kunnen maken, we zijn ermee bezig om dit ook de IPLO website beschikbaar te stellen.”
Herman Jan: “Mooi zo, daar kunnen mensen het later terugzien, als ze dat graag willen. Dit is een fijn schema is om te gebruiken. Julian, we hebben het over energiebesparingsplicht, maar die is op verschillende plaatsen vastgelegd. Wat is de reden daarvoor?”
Julian: “Wij willen voorkomen dat alle gemeentes zelf hun eigen regels gaan vaststellen over maatregelen en over de plicht, dit creëert een lappendeken waardoor het geen gelijk speelveld is voor bedrijven. We hebben het landelijk vastgelegd in de Omgevingsregeling, de Omgevingswet. Daarmee hebben we een landelijke borging dat het zo is vastgelegd.”
Herman Jan: “Ja, precies.”
Julian: “Daarbij heb je verschillende activiteiten, één voor gebouw, één voor de processen. In het Besluit bouwwerken leefomgeving zijn de gebouwen vastgelegd, bijvoorbeeld ook de gebouwen EML zit daarin opgenomen. Het Besluit activiteiten leefomgeving omvat faciliteit en processen. Zo is dat ook echt gekoppeld aan die twee Omgevingswet stelsels dus in dat in principe.”
Herman Jan: “Ja, precies. Yorick, kun jij nog iets zeggen over vragen die veel voorbijkomen over de energiebesparingsplicht?”
Yorick: ”Ja, zeker. Ook weer een slide voor voorbereid. De verschillende activiteiten, heb ik net toegelicht. Er komen veel vragen over, wat Rick net zei gesteld in de helpdesk over: hoe kijk ik naar het energiegebruik bij verschillende activiteiten? Wat mag ik bij elkaar optellen om boven die 50.000 kilowattuur of die aardgas grens te komen? Daar staat het voor die drie activiteiten onder elkaar. De eerste was die milieubelastende activiteiten uit het Bal, dus 3.3 tot 3.11. Daar geldt een systematiek van de Omgevingswet duidelijk. Het gaat om milieubelastende activiteiten en functionele ondersteuning. Het energiegebruik van alles bij elkaar, dat tel je bij elkaar op. Zoals net over dat zwembad met dat ticketgebouw. Dat telt bij elkaar en is dat bij elkaar 50.000 kilowattuur of hoger, dan valt die onder de grens. Een ander voorbeeld, wat weleens voorkomt, zijn de industrielocaties. Vaak worden verschillende milieubelastende activiteiten uitgevoerd, vaak zijn sommigen ondersteunend, dus die komen dan bij elkaar. De tweede, de andere milieubelastende activiteiten, het gebruiken van energie, als je niet onder de eerste valt. Daar kwamen vaak vragen over: waar moet je naar kijken? We hebben gezegd: het aangrijpingspunt is het zeggenschap over het uitvoeren van de activiteit, kan jij 'm starten of stoppen en het zeggenschap over de bijbehorende maatregelen, ben jij in staat te zeggen dat er ledverlichting moet worden opgehangen of gebouwen geïsoleerd moeten worden? Op die manier kan je bekijken, wat vinden we dat er bij elkaar hoort. Een voorbeeld daarvan is: een gebouw met drie activiteiten erin net genoemd, een accountantskantoor en een kinderdagverblijf en een ander.”
Herman Jan: “De kapper.”
Yorick: ”Een kapper. Het kan van alles zijn. Een restaurant. Bij alle drie de activiteiten kun je duidelijk zien, de uitvoerder van activiteit 1 heeft weinig te zeggen over activiteit 2. De kapper niet over het accountantskantoor of kinderdagverblijf, dus die kun je apart bezien en daar ga je het energiegebruik apart van bekijken. Deze vraag kregen we ook vaker over vakantieparken. Dan zie je vaak een groot vakantiepark met een groot aanmeldcentrum en misschien wel een zwembad, weet ik het en allemaal huisjes. Zie je die huisjes apart? Het zijn aparte gebouwtjes, maar vanuit deze milieubelastende activiteit, zie je dat de eigenaar van al die huisjes, wat te zeggen heeft over die huisjes, ook over wat er gebeurd in die huisjes, wat voor verlichting er hangt of dat ze geïsoleerd zijn. Dus die tellen gewoon allemaal tot dezelfde activiteit.”
Herman Jan: “Helder.”
Yorick: ”De laatste die we hebben, is dat gelegenheid bieden tot. Daar doe je eigenlijk hetzelfde. Je kijkt naar die verschillende activiteiten. Maar vaak kan er nog een huursituatie zijn, alle activiteiten worden gehuurd door één eigenaar. Als er één eigenaar aan verschillende activiteiten de optie biedt tot gebruik van energie, tel je die energiegebruiken bij elkaar op. De accountant, de crèche en het kinderdagverblijf. Huren ze bij dezelfde eigenaar in één gebouw, tel je dit op, voor de gebouweigenaar geldt dan wel de energiebesparingsplicht. Dit hebben we ook zo uitgewerkt op IPLO is dat terug te vinden en inderdaad aan de hand van vragen binnenkwamen.”
Herman Jan: “Ja. Helder, dank je wel. Rick, als we dan toch hebben over hoe je dit soort processen gaat controleren, zijn jullie al veel op bezoek geweest bij bedrijven omtrent de energiebesparingsplicht en hoe zijn jullie ervaringen daar geweest?”
Rick: “Net zoals vorig jaar en de jaren tevoren, gaan we ook dit jaar daarmee door. We hebben veel bedrijven bezocht. De ervaringen die we daarmee hebben, is tweeledig. Aan de ene kant hebben we veel hercontrole trajecten van vorige jaren. Nu die scheiding tussen eigenaar en gebruiker er is, dat omzetten van die trajecten, dat kost veel tijd. Soms moet je nieuwe termijnen stellen. Je moet met de eigenaar over een lopend traject in gesprek, eerder was de drijver van de inrichting aangeschreven, dus dat kost veel tijd. Aan de andere kant zijn we blij dat we nu de eigenaar apart aansprakelijk kunnen stellen voor gebouwgebonden maatregelen waar dat eerder niet zo makkelijk kon. Het tweede waar we tegenaan lopen, is de scheiding gebruiker en eigenaar. Het is heel fijn dat we die eigenaar aan kunnen schrijven nu, maar het levert veel meer administratief werk op voor ons, omdat je twee trajecten op één locatie inzet, vaak richting zowel de gebruiker, soms dan niet na de uitleg van Yorick. Maar je start twee trajecten, dat kost veel administratief, extra werk. Dat moet je goed in de gaten houden.”
Herman Jan: “Precies. Voor jullie betekent dat af en toe wel een beentje bijzetten.”
Rick: “Bijvoorbeeld vorig jaar zijn er mooie aantallen gedraaid, ik denk niet dat we dat dit jaar weer gaan halen, puur vanwege de extra werkdruk die er nu door deze wijziging is gekomen.”
Herman Jan: “Precies. Er kwam ook een vraag binnen van het Noordzeekanaalgebied. Is het voorbeeld voor vakantieparken ook van toepassing op locaties waar zorginstellingen op één locatie, bijvoorbeeld een soort parkachtige omgeving, bij elkaar liggen?”
Yorick: “Ik zou zeggen van wel. Bij zorginstellingen is belangrijk, minder bij vakantieparken, of er sprake is van een woonfunctie, woonfunctie is uitgezonderd voor de energiebesparingsplicht. Je hebt wel van die zorginstellingen waar het deels een oud dagverblijf is, waar verpleegkundigen kunnen komen. Dan heeft dat gebouw vaak een woonfunctie. De energiebesparingsplicht geldt niet, dat energiegebruik telt ook niet mee.”
Herman Jan: “Dus die laat je eruit.”
Yorick: “Daar moet je wel echt naar kijken.”
Yorick: “Dat was in het verleden ook zo, dat is belangrijk, maar voor de rest wel. Als het alleen een zorgfunctie is, zeker.”
Herman Jan: “Dan is die vraag ook beantwoord. Julian, onlangs is dit allemaal veranderd met de komst van de Omgevingswet begin dit jaar. Zijn jullie bezig met of er nog meer verandering plaats moet vinden in de wet of er sprake is van verbeteringen?”
Julian: “Zeker. Er is altijd wel iets te verbeteren aan regelgeving, dat geldt voor de energiebesparingsplicht en rapportageplichten. Waar we nu mee bezig gaan, is een evaluatie naar de energiebesparingsplicht. Een brede evaluatie, het gaat over alle onderdelen, de EML, de onderzoeksplicht maar ook het functioneren van het loket, de communicatie. Daar gaan we binnenkort mee starten. Waarschijnlijk wordt in juni de opdracht verstrekt daarvoor, dus daarna worden ook de omgevingsdiensten ook gevraagd van wat hun ervaringen zijn. Op die manier hopen we de regeling in 2027 met de nieuwe ronde informatieplicht, hopen we dan de regeling te verbeteren. Dus alle inbreng is vanaf dan ook welkom.”
Herman Jan: “Precies, de omgevingsdiensten worden daarvoor nog apart door jullie benaderd.”
Julian: “Zeker. Er zullen misschien een aantal enquêtes worden uitgezet. Het kan ook zijn dat we enkele omgevingsdiensten vragen om deel te nemen in een werkgroep bijvoorbeeld.”
Herman Jan: “Helder. Dan gaan we over naar de informatie- en onderzoeksplicht. Yorick, er zijn ook veel vragen hierover binnengekomen. Klopt dat?”
Yorick: ”Dat klopt op zich wel, iets minder dan over het vorige onderwerp. Het lijkt natuurlijk best op de oude versies van de informatieplicht. De onderzoeksplicht is nieuw. Waar we veel vragen over kregen is het overgangsrecht voor de informatie- en onderzoeksplicht. Dat was geregeld in het Activiteitenbesluit, nu de Omgevingswet. In de Omgevingswet is een terugverwijzing gemaakt naar het Activiteitenbesluit, tot 2027 blijven die regels gelden voor de informatie- en de onderzoeksplicht. Daar krijgen we soms vragen over, hoe werkt dat. Er komen vooral veel vragen over en waar ik soms wat onduidelijkheid over zie in het land en ook de vragen is over de onderzoeksplicht en wanneer die geldt. Belangrijk bij de onderzoeksplicht te kijken, er is een bepaalde energiegrens, bij een onderzoeksplicht, 10 miljoen kilowattuur onder andere, maar niet als je boven die grens komt, er een onderzoeksplicht is, het moet ook benoemd zijn in artikel 2.14c in het Activiteitenbesluit, met verwijzing naar Bor categorieën, categorieën waar de onderzoeksplicht voor geldt. Bijvoorbeeld, er zijn grote kantoren die meer dan 170.000 kuub aardgas gebruiken. Die vallen niet onder de onderzoeksplicht, die komen niet terug in Bor categorieën. Die Bor categorieën in 2.14c zijn een soort van vertaling van de 3.3 tot en met 3.11 milieubelastende activiteiten uit het Bal. Er is geprobeerd een één op één vertaling te maken. Maar omdat die twee systematieken net niet hetzelfde zijn, komt het in sommige situaties niet geheel overeen. Dat is belangrijk om te bekijken bij de onderzoeksplicht. Een andere vraag die we wel eens binnenkrijgen is: je hebt dat overgangsrecht en het geldt dus vanuit het Bal, maar ook vanuit het Activiteitenbesluit. Hoe moet ik dan aanschrijven? Voor mij ook een nieuwe term, maar juncto moet je daarbij gebruiken. Bijvoorbeeld de onderzoeksplicht. Dan schrijf je aan op artikel 5.15d van het Bal en, juncto artikel 2.15 negende lid van het Activiteitenbesluit milieubeheer, als je daarop wil aanschrijven, doe je dit tegelijk. In de helpdesk werd hiernaar gevraagd. Goed om dit te benoemen.”
Herman Jan: “Dan maak je de combinatie met beide artikelen."
Yorick: ”Klopt, ja.”
Herman Jan: “Ik zie ook een vraag die hieraan relateert. Het gaat over een energiecentrale die voornamelijk levert aan het net. Moet die ook iets aanleveren voor de informatieplicht? Alleen voor het gebouwgebonden deel of is dat voor het hele energie die ze leveren dan wel verbruiken?”
Yorick: ”Het energiegebruik telt altijd binnen je activiteit, energie geleverd aan het net, kun je eraf kunnen trekken. Alle energie die naar binnen komt en eruit gaat, alsnog meer dan 50.000 kilowattuur of 25.000 kuub aardgas gebruikt wordt binnen een energiecentrale. Misschien komt dit boven de onderzoeksgrens. Je kijkt naar het energiegebruik van de activiteit zelf en niet de energie die geleverd wordt. Datzelfde geldt ook voor bedrijven die meer energie opwekken en aan het energienet leveren. Dat telt niet voor eigen gebruik. Naar mijn idee is het met een energiecentrale hetzelfde.”
Herman Jan: “Rick, wat denk jij?"
Rick: “Hetzelfde. Daar heb ik weinig aan toe te voegen.”
Herman Jan: “Helder.”
Rick: “Je stipt een onderwerp aan, als bedrijven zonnepanelen op het dak hebben, dat ze echt heel veel terugleveren en dan onder die gebruikersgrenzen komen. Dat zien we ook wel vaak als discussiepunt terugkomen.”
Yorick: ” Een vraag, misschien een zijstapje, leuk om het over te hebben. Bij opwekking van energie, is de vraag vaak: wat telt er mee? Het gaat over het energiegebruik binnen de activiteit, het gaat ook over energie die je zelf opwekt. Dus als jij 0 op de meter bent, jij gebruikt 100.000 kilowattuur, je wekt 100.000 kilowattuur op, geldt de energiebesparingsplicht. Het totale verbruik is 100.000 kilowattuur. Als jij meer opwekt dan dat je gebruikt, mag je dat eraf halen.”
Herman Jan: “Het gaat om dat het bedrijf nog steeds efficiënt energie gebruikt.”
Yorick: ”Zelf opgewekte moet ook efficiënt gebruikt worden.”
Herman Jan: “Zo is het.”
Julian: ”Niet alleen bij zonnepanelen, ook een agrariër, die een windmolen heeft, dezelfde situatie, de opwek van hernieuwbare energie.”
Rick: “De enige manier om niet aan die energiebesparingsplicht te hoeven voldoen, is als je niet op het net bent aangesloten.”
Julian: ”Zelfvoorzienend zijn. “
Yorick: ”Ik heb ze nog niet veel gehoord, dat ze echt helemaal afgesneden zijn.”
Rick: “We zijn niet ze nog tegengekomen.”
Herman Jan: “Precies. Dat duurt nog wel even voordat we zo ver zijn. Julian, het overgangsrecht, wat is de reden dat het geïntroduceerd is?”
Julian: ”We hadden te maken met het oude stelsel van het Activiteitenbesluit en de Omgevingswet werd één keer uitgesteld en uiteindelijk is die 1 januari 2024 ingevoerd. Als we niks zouden regelen, was de situatie dat een aantal bedrijven, dat die maar één maand een plicht had, niet wenselijk. We willen dat ze ook, net als iedereen, een plicht hebben tot 2027. Daarom hebben we dit overgangsrecht geïntroduceerd. Bij de volgende ronde, het is een beetje complex, is dit niet meer nodig, dan zijn we er vanaf.”
Yorick: ”Geen overstap meer te maken.”
Herman Jan: “Dan is er geen wet meer die verandert.”
Yorick: ”Ik heb omgevingsdiensten gesproken zonder overgangsrecht, kon er één maand een plicht zijn. In december bijvoorbeeld. Weinig diensten schreven toen al aan, stuurden informatiebrieven. In januari kon aanschrijven niet meer. Dat zou heel gek zijn geweest.”
Herman Jan: “Rick, binnen jullie omgevingsdiensten, hoe loopt dat met informatie- en onderzoeksplicht?”
Rick: “We zien veel rapportages binnenkomen, vooral voor de informatieplicht. Onderzoeksplicht blijft nog wat achter op de inschatting die we in ‘t voren hadden gemaakt, dus daar moeten we nog meer achteraan. Wat we vooral veel zien, is dat de problemen bij het RVO, bij het indienen van die rapportages. Er waren tot eind vorig jaar best wel veel problemen en dat dit voor frustratie bij de ondernemer heeft gezorgd en ook dat er uiteindelijk veel rapportages alsnog niet zijn ingediend. Ondernemer maakt daar tijd voor vrij. Als dat twee, drie keer niet lukt, dan hebben ze zoiets van. We geloven het nu wel even. Daar zitten we nu mee om alsnog weer op een hoger peil te komen. Wat we wel zien, is dat er in vergelijking met de eerste ronde van de informatieplicht dat echt fors meer rapportages vanuit de ondernemer zelf worden ingediend.”
Herman Jan: “Vermoeden jullie ook een reden dat de onderzoeksplicht achterloopt?”
Rick: “Ja, tweeledig. Ten eerste, het is nieuw, bedrijven hoefden eerst geen onderzoek te doen. Of het moest via maatwerk in het Activiteitenbesluit zijn opgelegd. Die maatwerk mogelijkheid is trouwens nog steeds. Dat is het eerste. Het tweede, veel bedrijven moeten voldoen aan de EED en volgens mij moeten ze die voor het einde van dit jaar indienen. Wat veel ondernemers proberen is dat ze die onderzoeksplicht en die EED samen proberen te trekken, zodat ze één keer inspanning hoeven leveren.”
Herman Jan: “Logisch, dat er één moment is waarop je dat zoveel mogelijk samen wil indienen.”
Rick: “Aan de andere kant hadden ze het al in moeten dienen, dus dat levert leuke gesprekken op.”
Julian: ”Leuk om te noemen, het aantal onderzoeksplicht rapportages wat wordt ingediend nog steeds gestaag door groeit. We zitten nu op zo'n 1.800, hoorde ik deze week, dus het moet een beetje doorgroeien. Ook de informatieplicht, dat zit op 45.000 nu. We hebben nog flinke stappen te zetten, maar het is toch al wel flink veel.”
Herman Jan: “Dat zijn wel significante aantallen.”
Julian: ”Ja, zeker.”
Rick: “Wat je veel ziet is dat er in het eerste half jaar na afloop van de datum uitstel is verleend. Dat hebben wij ook veel gedaan en die uitsteltermijnen lopen nu af. Dus ik verwacht ook wel dat er na juni, juli pas echt een totaalbeeld hebt van wat er daadwerkelijk is ingediend.”
Julian: ”We horen ook wel van de adviesbureaus van de vereniging van energieadviseurs dat er nog een wachtlijst is, ook met wanneer een ondernemer de onderzoeksplichtrapportage kan afronden dus ook daar wordt veel werk verzet, maar het is wachten tot dat allemaal binnenkomt.”
Herman Jan: “Helder. We hadden het al even over het overgangsrecht, maar er is ook overgangsrecht voor vergunningen. Yorick, kun jij daar iets meer over zeggen?”
Yorick: ”Zeker. We krijgen veel vragen binnen over het overgangsrecht voor vergunningen. Dat hebben we volledig uitgewerkt op IPLO en InfoMil ook nog, omdat toen ook nog over Activiteitenbesluit overgangsrecht geldt. Er is twee keer overgangsrecht: overgangsrecht van Activiteitenbesluit naar de Omgevingswet per 1 januari. Daar is het overgangsrecht niet zo ingewikkeld, want alles wat op dat moment geldt, kan over. Het gaat meer over het overgangsrecht ten tijde van, toen de vergunningsplichtige activiteiten onder de algemene plicht kwamen te vallen, dat per 1 juli gebeurde. Dan is het algemeen overgangsrecht van het Activiteitenbesluit van toepassing. Op de website is dat volledig uitgewerkt. Er is ook een analyse van de standaardvoorschriften van LRSO. Er is per voorschrift gezegd wat er naar ons idee gebeurd met dat voorschrift, of het doorgaat of het vervalt en hoelang het dan doorgaat. Ik ga die nu niet allemaal langslopen, maar er is één belangrijke conclusie die ik wel graag wil meegeven, over onderzoeksverplichtingen in vergunningen. Staat er in de vergunning een onderzoeksverplichting en Rick zei ook al, dat gebeurt weleens, dat er bijvoorbeeld staat van: onderzoek alle maatregelen met een terugverdientijd van vijf jaar en daarover ons rapporteren en die ook uitvoeren. Als zoiets in de vergunning staat, dan vallen ze tot 2027, dus tot de volgende ronde, niet onder de onderzoeksplicht zoals die in de algemene regels geldt. Dat is echt wel een aandachtspunt. Omgevingsdiensten vertellen verschillende signalen. Sommigen vinden dat vervelend, ze moeten alle vergunningen nalopen, veel werk. Omgevingsdiensten zeggen ook: heel fijn, ik had twee maanden daarvoor een nieuwe regel opgenomen in de vergunning, met afspraken over een onderzoek door de ondernemer, of een half jaar geleden, het onderzoek is net binnen. Anders moest het opnieuw en zaten daar weer nieuwe eisen aan. Het is echt van twee kanten, maar dat is wel echt een belangrijke om in de gaten houden.”
Herman Jan: “Precies. Daar hebben we ook een vraag over, een poll. We willen graag bij de mensen die nu online het webinar volgen, voorleggen van: hebben jullie al een overzicht van wat het betekent voor jullie, het overgangsrecht bij de vergunningen? Daarbij hebben we weer vier opties: Ja, wij hebben een goed overzicht dat helemaal compleet is. Voor het overgrote deel hebben we het overzicht. Voor een klein deel. Nog helemaal niet. Ik zie dat op dit moment vooral het kleine deel, dat daar de meeste antwoorden op binnenkomen. Ik wilde naar aanleiding van jouw presentatie, Yorick, aangeven dat mensen, als ze vragen hebben over hoe zit dat precies, dat ze bij twijfel hun vragen moeten stellen bij de helpdesk. Daar zitten we per slot van rekening voor. Dus aarzel niet en stel je vraag. Dan kijken wij hoe we die het beste kunnen beantwoorden. Er komt veel op maatwerk aan. Dat is waar we met elkaar achter zijn.”
Yorick: ”Dat zie je ook, we hebben nu een analyse gedaan van de standaardvoorschriften, ik heb al verschillende voorschriften langs zien komen bij omgevingsdiensten, ook binnen dezelfde omgevingsdienst. Die voorschriften staan al lange tijd bij sommige diensten in de vergunning, sommigen acht jaar oud, dat er bepaalde dingen gedaan moesten worden, sommigen nog wel ouder, dus sommigen heel nieuw, sommige diensten die veel daaraan hebben gedaan. Dus dat is echt heel verschillend.”
Herman Jan: “Het beeld is wat dat betreft ook verschillend, want je ziet dat het overgrote deel toch een klein deel is. Dat is meer dan 50%, gevolgd door een kleine 20%, die zegt: een groot deel, gevolgd door helemaal niet. Dat is ongeveer een vijfde. Eén omgevingsdienst heeft een compleet beeld. Dat betekent dat er nog best wel werk aan de winkel is voor de meesten. Rick, hoe zit dat bij jullie? Hoe zijn jullie hiermee aan de slag gegaan?”
Rick: “We hebben geen compleet beeld. Die ene omgevingsdienst is niet ergens in Overijssel helaas. Wat we eerst hebben gedaan, is sowieso met de overgang van Activiteitenbesluit Wet milieubeheer naar de Omgevingswet, dat we eerst een leidraad hebben opgesteld in samenwerking met de externe partner, wat de impact daarvan is en dat we ook heel goed, juist naar dat overgangsrecht hebben gekeken en daar vooral ook analyse op hebben gedaan. Er werd net al gezegd: het is maatwerk. Die stelregel als een voorschrift over de onderzoeksverplichting in staat. Ik vind 'm te stellig om eerlijk te zijn, want het is en blijft maatwerk. Elk vergunningvoorschrift is bijna anders, komen we langzamerhand achter. Dus dat hebben we eerst gedaan. Nu zijn we bezig met vooral bij de vergunningsplichtige bedrijven, in kaart brengen, welke hebben energievoorschriften? En dat we ook kijken naar wat er nodig is om ze zo snel mogelijk onder de algemene regels te brengen. Eventueel actualiseren van de vergunningen. Soms is dat al van rijkswege gebeurd, soms gaat het over in maatwerkregels enzovoort. Daar zijn we nu mee bezig om dat traject in te zetten. We zijn ermee bezig, maar ja, het gaat wel tijd kosten.”
Herman Jan: “Dat zal voor de meeste omgevingsdiensten zo gelden. Daarom hebben we nog een extra pollvraag, namelijk de vraag aan de omgevingsdiensten die nu aanwezig zijn: hebben jullie ook nog behoefte aan om een apart webinar op dit onderwerp te hebben, zo ja of zo nee?”
Yorick: ”Mag ik eerst iets zeggen, Herman Jan?”
Herman Jan: “Ja, tuurlijk.”
Yorick: ”Tijdens zo’n webinar is het precies zoals Rick zegt. Het is best wel veel maatwerk, ik twijfel, wil je een webinar hierover doen? Dan kan je weer de algemene stelregels vertellen en niet specifiek ingaan wat er bij een vergunning staat bij een omgevingsdienst heeft dat veel meerwaarde om een webinar te organiseren? Of moeten we zeggen: we moeten misschien wel een overleg of veel meer vragen via de helpdesk laten inschieten over bepaalde vergunningen, hoe daarmee te gaan. Ik ben benieuwd naar hoe diensten daarnaar kijken. Vooral omdat elke situatie zo uniek is. Je kan generiek vertellen ongeveer dit of in de meeste gevallen dit.”
Rick: “Dan kun je ook naar die LRSO voorschriften met de uitwerking voor energiebesparing kijken.”
Yorick: ”Je kan de werking wat meer toelichten: hoe kijk je per voorschrift? Ik ben benieuwd hiernaar.”
Herman Jan: “Het is een heel duidelijk beeld. Meer dan 80% roept: ja met een groot uitroepteken.”
Rick: “Ik snap het wel, want ook wij zitten elke keer bij elke vergunning: hoe gaan we hiermee om? Dus het is echt wel complexere materie.”
Herman Jan: “Precies. We hebben dan ook huiswerk om op een later moment hierop terug te komen met een nieuw webinar. Misschien weer met een aantal technische webinars erbij. Die vraag zal wel langskomen, misschien tijdens netwerkbijeenkomst. We hebben het nu gehad over overgangsrecht, maar we hebben ook nog de energielabels. Daar willen we ook nog even naartoe. De energielabels en dan met name de label C-verplichting. Yorick, volgens mij komen daar ook nog veel vragen over binnen?”
Yorick: ”Ja, natuurlijk is het alweer iets minder dan toen de verplichting inging. Diensten gingen hard aan het werk en ook gemeenten, met de uitvoering van het toezicht en handhaving. We hebben op IPLO een duidelijk stappenschema en een leidraad uitgewerkt. Alleen nu zie je dat het ook nog in de situaties komt waar, vooral de uitzonderingsgevallen en discussies, dat daarover vragen bij ons binnenkomen. Eén van de belangrijkste gaat nu vaak over één van de uitzonderingen bij de energielabel C-verplichting, de hardheidsclausule dat je niet verplicht wordt tot het nemen van maatregelen die zich in langer dan tien jaar terugverdienen. Dan is het mogelijk om met een lager label te voldoen aan de energielabel C-verplichting. Bijvoorbeeld met een label D, met een onderbouwing dat bepaalde maatregelen die je zou kunnen nemen om de energieprestatie te verbeteren, niet bij jou kunnen, omdat ze een lange terugverdientijd hebben, meer dan tien jaar. Die onderbouwing moet je dus aanleveren bij bevoegd gezag. Op IPLO hebben we ook een lijst opgesteld, samen met BZK en een adviesbureau, met maatregelen die zich normaliter binnen tien jaar terugverdienen bij een kantoor. Dus dan kan je goed kijken als bevoegd gezag: deze maatregelen neemt ondernemer wel en welke neemt die niet? Waar heeft die een onderbouwing voor om niet te nemen? Je kunt controleren: dakisolatie verdient zich in een aantal jaren terug. Waarom nu niet en zonder onderbouwing? Het staat in de lijst. Op die manier kan je het gesprek voeren met de ondernemer. Die lijst is te vinden bij de uitzonderingen van de energielabel C-verplichting. De tweede vraag, die we wel vaak binnenkrijgen gaat over beschermd stads- of dorpsgezicht. Eén uitzondering voor de energielabel C-verplichting is namelijk ook monumentale status of voorbeschermd monumentale status, als in het proces om een monument te worden, maar beschermd stads- of dorpsgezicht is geen monument, niet per definitie een uitzondering voor de label C-verplichting. Rekening houdend met het aanzicht van het gebouw, dat mag niet veranderen. Je moet kijken hoe je aan de energielabel C-verplichting kan voldoen zonder de gevels te veranderen of dat soort dingen. Dat zijn, denk ik, de twee belangrijkste die nu nog voorbijkomen.”
Herman Jan: “Ja, helder. Daarnaast hebben we natuurlijk ook rond energielabel C, de aanpak in het kader van de portefeuilleaanpak met meerdere locaties. Daar hebben we in vorige webinars bij stilgestaan. Daar komen nog weleens vragen over binnen, volgens mij, Yorick?”
Yorick: ”Ja, zeker. Een combinatie van de energiebesparingsplicht gebouwen en de label C-verplichting plus een bovenwettelijke norm waar ze aan gaan voldoen. Ook daarvan krijgen we nog weleens vragen binnen, voornamelijk van gemeenten, die dan zitten van: welke gebouwen en welke locaties doen mee aan de portefeuilleaanpak? De ondernemer, waarmee ik spreek, noemt dit. Wat we dan altijd doen, is verwijzen naar dit e-mailadres op de slide van ODNL. Daar kan je als bevoegd gezag en als diensten, de lijst met locaties opvragen, deze is al gestuurd naar alle diensten en gemeenten. Je ziet dat bepaalde collega's die niet onderhanden hebben, dan komen ze bij ons met een vraag. Het wordt steeds minder, het is even geleden waar we soms vragen over krijgen, is over lopende handhaving. Wat doe je met een bedrijf die meedoet met de portefeuilleaanpak, maar waar ik al een controle heb gedaan en een hercontrole wil doen? Wat is daar het uitgangspunt? De ingezette lijn die ODNL daarbij presenteert is ingezette toezicht en handhavingsprocedures van voor 1 april 2023, dus best een tijdje geleden, die rond je nog af, dus was daarvoor al toezicht genomen en aangeschreven op maatregelen, dan kan je die nog afronden. Maar wat zij vroeg was om na 1 april geen nieuwe toezichttrajecten te starten bij locaties die meedoen aan de portefeuilleaanpak.”
Herman Jan: “Rick, jij wou daar iets aan toevoegen?”
Rick: “Nee.”
Herman Jan: “Oké, maar dan heb ik nog wel een vraag voor je.”
Rick: “Dat mag altijd.”
Herman Jan: “Heb jij binnen de omgevingsdienst nog veel locaties die aan deze aanpak meedoen?”
Rick: “Ja, het zijn natuurlijk concerns die locaties door het hele land hebben, dus ook in Overijssel zijn er veel locaties die daaronder vallen en ook die 1 april 2023, die lijn, daar zijn wij ook wel tegenaan gelopen, dat we na 1 april op bezoek zijn geweest en dat we nu de terugkoppeling krijgen van: wij doen mee aan de portefeuilleaanpak. Dus we zien het wel. We proberen er zoveel mogelijk rekening mee te houden. Soms kan het fout gaan.”
Herman Jan: “Ik zie daar ook een vraag over binnen komen, namelijk dat BZK, zit hier niet aan tafel, misschien kunnen we het beantwoorden, bezig is om label systematiek uit te breiden naar meerdere sectoren en dat heeft te maken met de wetgeving vanuit Europa, de EPBD. Is daar al meer over bekend of?”
Yorick: ”Ja, die is pas zeer kort vastgesteld in Europa en dan krijgt Nederland nog twee jaar om daar die wetgeving van vast te gaan stellen. Wij zijn nu bezig met een overzicht te maken voor op IPLO. Er zijn heel wat nieuwe voorschriften, die eraan gaan komen, ook vanuit de Europese wetgeving. We gaan per onderdeel in IPLO uitwerken: dit is wat Europa zegt, wat het moet gaan worden in de komende twee jaar houden we dat bij, als Nederland dat gaat vertalen naar wetgeving. Dat staat nu nog niet op website, maar dat willen we spoedig gaan plaatsen. Daar werken we aan. Houd onze website in de gaten, zou ik willen zeggen. Als dat online gaat, zetten we het sowieso in de nieuwsbrief, dat is wetgeving die ook voor bevoegde gezagen, gemeenten en omgevingsdiensten wel nog veel gaat betekenen.”
Herman Jan: “Dan zijn we er bijna doorheen voor wat betreft dit webinar, Ik heb hier nog één vraag staan. Dat is namelijk: de onderzoeksplicht in het kader van de EED, moet vier jaar na de vorige, die is goedgekeurd, ingediend worden. Even kijken wat dan precies de vraag is. Moet dat dan inderdaad? Of moet dat dan eerder?”
Yorick: ”Volgens mij is het inderdaad bij de EED vier jaar nadat je de vorige hebt ingediend, maar EED ben ik niet zo in thuis. Weet jij dat, Julian?”
Julian: ”Dat is momenteel wel zo, maar ik weet ook dat dit waarschijnlijk gaat veranderen. Ik kan daar niet veel over vertellen. Misschien moeten we daar eens duidelijk over communiceren naar omgevingsdiensten.”
Yorick: ”Goed om deze ook de helpdesk in te schieten.”
Herman Jan: “Dan bewaren we deze voor de helpdesk.”
Rick: “Het was een reactie op mijn opmerking dat veel EED's aan het einde van dit jaar moeten worden ingediend. Het klopt inderdaad, vier jaar nadat de vorige is ingediend. Alleen toen dat is begonnen, dat is ondertussen zo lang geleden dat aan het einde van dit jaar de meeste EED's weer moeten worden ingediend.”
Herman Jan: “Dat is dan ook alweer vier jaar geleden, dus grosso modo komt dat wel overeen.”
Yorick: ”We hadden net over Europese wetgeving, dat ging dan over de EPBD IV. Ook voor de EED, gaan we op IPLO een overzicht maken van de artikelen en de betekenis, ik kan me voorstellen dat dit daar ook in terugkomt, dat komt binnenkort op de website.”
Herman Jan: “Des te meer reden om de website van IPLO goed in de gaten te houden, want er is veel veranderd, maar het blijft in beweging. Het is een onderwerp wat behoorlijke dynamiek kent en dat is maar goed ook, want er is voldoende energie te besparen, dus het is ook belangrijk. Ik zie geen vragen meer. Het is duidelijk over het overgangsrecht, gaan we nog een webinar organiseren, dus houd het in de gaten. Dat zal niet vandaag meer zijn, maar in de tweede helft van dit jaar gebeuren. Ik wil in ieder geval de kijkers bedanken voor hun aandacht, weet ook dat je de webinars nog terug kan kijken, maar realiseer je ook dat als je wil, je nog kan aanmelden voor de webinars van vanmiddag. Om één uur is het webinar koeling en om vier uur gaat er een webinar over stoom plaatsvinden. Dan rest me nog om ook de tafelgasten te bedanken. Dus Julian, Rick en Yorick, dank jullie wel voor jullie aanwezigheid en voor het beantwoorden van de vragen. Graag tot een volgende keer weer.”
Yorick: ”Zeker.”
Rick: “Helemaal goed.”
Herman Jan: “Bedankt voor het kijken. Tot de volgende keer.”
Meer informatie over webinars over energiebesparing
Het Informatiepunt Leefomgeving (IPLO) organiseert in samenwerking met het ministerie van Klimaat en Groene Groei en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties diverse webinars met uitleg over de plicht tot verduurzaming van het energiegebruik en de onderwerpen waarmee toezicht en handhaving op deze plicht mee te maken krijgt.
Het IPLO biedt de volgende webinars aan:
- Algemene webinars (uitleg over definitieve wetgeving en over veelgestelde vragen aan de helpdesk van het IPLO)
- Technische webinars (uitleg over technieken die energietoezichthouders tegenkomen bij hun controles op de energiebesparingsplicht)