Zoeken in deze site

Lucht en omgevingswaarde

In het staan rijksomgevingswaarden voor lucht. Daarnaast kunnen provincies en gemeenten lokale omgevingswaarden stellen in hun omgevingsverordening of omgevingsplan.

Op deze pagina

Rijksomgevingswaarden voor lucht

Om de risico's van luchtverontreiniging voor mens en natuur te beperken, zijn op Europees niveau normen vastgelegd.

Beschermen van de mens

De Europese richtlijnen Luchtkwaliteit en Gevaarlijke stoffen in de lucht stellen grenswaarden en streefwaarden voor stoffen die de kwaliteit van de buitenlucht beïnvloeden. Deze zijn als rijksomgevingswaarde vastgelegd in paragraaf 2.2.1 van het Bkl.

De Europese normen voor luchtkwaliteit zijn mede gebaseerd op adviezen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Veel WHO-advieswaarden zijn in september 2021 scherp naar beneden bijgesteld en liggen (ver) beneden de rijksomgevingswaarden. Wel kunnen ze richting geven aan de ambities van het luchtkwaliteitsbeleid in Nederland. Zie bijvoorbeeld de Kamerbrief met een reactie op het advies van de Gezondheidsraad: 'Gezondheidswinst door schonere lucht'.

Voor fijnstof (PM10) en stikstofdioxide (NO2) zijn er aparte aandachtsgebieden. Daar zijn de concentraties relatief hoog. Daarom moet de overheid vooral in deze gebieden de omgevingswaarden toetsen en monitoren. Draagt een activiteit niet in betekenende mate (NIBM) bij aan de luchtverontreiniging? Dan is het niet nodig om de omgevingswaarden voor NO2 en PM10 te toetsen.

NEC-plafonds

Ook staan de 'national emission ceilings' (NEC-plafonds) als rijksomgevingswaarden in het Bkl. Deze volgen uit de Europese NEC-richtlijn. De NEC-plafonds zijn nationale emissiedoelstellingen. Er is geen directe doorwerking naar het bevoegd gezag.

Beschermen van natuurgebieden

Natuurgebieden kunnen schade ondervinden van depositie (neerslag) van zwaveldioxide (SO2) en stikstofoxiden (NOx). Er gelden daarom omgevingswaarden om de kwetsbare vegetatie te beschermen (artikel 2.3 lid 1c en d en artikel 2.4 lid 2 Bkl). Deze omgevingswaarden gelden alleen voor een natuurgebied met een oppervlakte van 1000 m2 of meer. Bovendien moet dit natuurgebied liggen op een bepaalde afstand van luchtvervuilende bronnen, namelijk:

Bij dreigende overschrijding van deze omgevingswaarden moet de provincie een programma opstellen (artikel 4.1a Bkl).

Overzicht belangrijkste luchtkwaliteitsnormen

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de belangrijkste luchtkwaliteitsnormen. De rijksomgevingswaarden met een staan erin, en ook de advieswaarden van de WHO voor fijnstof (PM10 en PM2,5) en NO2. In de praktijk zijn er in Nederland nog enkele overschrijdingen van de omgevingswaarden voor PM10 en NO2.

Niet in de tabel staan de omgevingswaarden met een (PM2,5, ozon, benzo[a]pyreen, arseen, cadmium en nikkel) en de NEC-plafonds.

Overzicht van de belangrijkste luchtkwaliteitsnormen

Stof

Soort norm

Concentratie

Status

 Wanneer toetsen

NO2

Jaargemiddelde

 40 µg/m3

omgevingswaarde

omgevingsplan, projectbesluit en omgevingsvergunning

NO2

Jaargemiddelde

 10 µg/m3

WHO advieswaarde

optioneel: omgevingsverordening

omgevingsplan

NO2

Uurgemiddelde (mag max. 18 keer per jaar worden overschreden)

 200 µg/m3

omgevingswaarde

omgevingsvergunning

projectbesluit

NOx

 Jaargemiddelde

30 µg/m3

omgevingswaarde natuurgebieden

 omgevingsvergunning

PM10

 Jaargemiddelde

40 µg/m3

omgevingswaarde

 omgevingsplan, projectbesluit en omgevingsvergunning

PM10

 Jaargemiddelde

15 µg/m3

WHO advieswaarde

optioneel: omgevingsverordening

omgevingsplan

PM10

 24-uurgemiddelde (mag max. 35 keer per jaar worden overschreden) 50 µg/m3

omgevingswaarde

 omgevingsplan, projectbesluit en omgevingsvergunning

PM2,5

 Jaargemiddelde 25 µg/m3

omgevingswaarde

 omgevingsvergunning

PM2,5

 Jaargemiddelde 5 µg/m3

WHO advieswaarde

 optioneel: omgevingsverordening en omgevingsplan

Ben-

zeen

Jaargemiddelde

 5 µg/m3

omgevingswaarde

 omgevingsvergunning

SO2

 Jaargemiddelde

20 µg/m3

omgevingswaarde natuurgebieden

 omgevingsvergunning

SO2

Uurgemiddelde (mag max. 24 keer per jaar worden overschreden)

350µg/m3

omgevingswaarde

 omgevingsvergunning

SO2

 24-uurgemiddelde (mag max. 3 keer per jaar worden overschreden) 125µg/m3

omgevingswaarde

 omgevingsvergunning

SO2

 Winterhalfjaargemiddelde (periode 1 oktober t/m 31 maart) 20 µg/m3

omgevingswaarde

 omgevingsvergunning

Lood

 Jaargemiddelde in PM10 0,5µg/m3

omgevingswaarde

omgevingsvergunning

Relaties tussen fijnstofnormen

Bij een jaargemiddelde concentratie PM10 van 32,5 μg/m3 en hoger vindt overschrijding van de dagnorm (24-uurgemiddelde) plaats.

Een bijdrage aan de concentratie van PM2,5 hoeft niet apart te worden beoordeeld. De toetsing aan PM10 maakt voldoende aannemelijk dat de omgevingswaarden voor PM2,5 in acht worden genomen. PM10 en PM2,5 concentraties zijn namelijk sterk aan elkaar gerelateerd. Als aan de omgevingswaarden voor PM10 wordt voldaan, wordt daarmee ook aan de omgevingswaarden voor PM2,5 voldaan.

Rijksverplichtingen voor PM2,5 en ozon

De omgevingswaarden in bovenstaande tabel gelden voor decentrale overheden. Daarnaast zijn er ook omgevingswaarden waar alleen het Rijk voor verantwoordelijk is. Voor de emissies (uitstoot) zijn dat de NEC-plafonds, en voor immissies (concentraties) gelden aanvullende rijksverplichtingen voor PM2,5 en ozon.

Naast de genoemde waarden van PM2,5 is er ook een blootstellingsconcentratieverplichting. De blootstellingsconcentratie is de concentratie waaraan de stedelijke bevolking wordt blootgesteld. Deze blootstellingsconcentratieverplichting geldt voor de rijksoverheid. Lokale overheden hoeven hier niet aan te toetsen. Voor het Rijk gelden voor PM2,5 de volgende omgevingswaarden voor de 3-jaargemiddelde blootstellingsconcentratieverplichting:

  • Resultaatsverplichting van 20 µg/m3
  • Inspanningsverplichting van 14,4 µg/m3

Voor het terugdringen van ozonconcentraties is internationale samenwerking van belang. Daarom heeft het Rijk een inspanningsverplichting om de omgevingswaarden voor ozon te halen. Deze staan in artikel 2.7 van het Bkl.

Aanscherping Europese normen

Vanaf 2030 gaan strengere Europese luchtkwaliteitseisen gelden, dus ook in Nederland. Uiterlijk in 2030 moeten de jaargemiddelde concentraties PM2,5 en PM10 zijn gedaald naar respectievelijk 10 en 20 μg/m3 (nu nog 25 en 40 μg/m3). Voor NO2 is een nieuwe waarde voorgesteld van 20 μg/m3 (nu nog 40 μg/m3). Eind 2026 moet Nederland de nieuwe Europese richtlijn omgezet hebben naar nationaal recht.

Lokale omgevingswaarden

De provincie en de gemeente kunnen lokale omgevingswaarden voor de buitenlucht in de omgevingsverordening en het omgevingsplan opnemen. Dit kan een strengere omgevingswaarde zijn dan de rijksomgevingswaarde. Hiervan zijn drie varianten:

Ook aanvullende omgevingswaarde mogelijk

Behalve een strengere omgevingswaarde is ook een aanvullende omgevingswaarde mogelijk. Bijvoorbeeld een omgevingswaarde voor roet. Gemeenten en provincies krijgen daarmee extra ruimte om vorm te geven aan lokaal of regionaal beleid voor een gezonde leefomgeving.

Voorbeeld: omgevingswaarde roet in omgevingsplan

Voor roet staat in het Bkl geen omgevingswaarde. Een gemeente kan bijvoorbeeld vanuit gezondheidsperspectief een bepaald niveau stellen aan de roetconcentratie. Dit kan een gemeente doen door een lokale omgevingswaarde voor roet in het omgevingsplan op te nemen.

Vereiste: lokale overheid kan zelf maatregelen nemen

Een decentrale omgevingswaarde heeft alleen zin als de gemeente of de provincie zelf maatregelen kan nemen om de norm te halen. Bijvoorbeeld via specifieke regels in het omgevingsplan of in de omgevingsverordening. En via voorlichting of subsidies. Via zulke regels en maatregelen kan de omgevingswaarde dan doorwerken naar bedrijven en burgers.

Bij het vaststellen van een omgevingswaarde moet de provincie of gemeente onderbouwen welke taken en bevoegdheden ze inzet om de omgevingswaarde te bereiken of te behouden (artikel 2.10 lid 3 Omgevingswet).

Een decentrale omgevingswaarde is niet vrijblijvend. Er is een monitoringsplicht. En er is een programmaplicht als niet wordt voldaan aan een omgevingswaarde. Of als uit de monitoring volgt dat in de toekomst niet zal worden voldaan aan een omgevingswaarde (dreigende overschrijding).

Meer informatie



Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl)

Het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl) is een van de 4 algemene maatregelen van bestuur (AMvB's) onder de Omgevingswet.

IPPC-installatie

Installatie als bedoeld in artikel 3, onder 3, van de Richtlijn industriële emissies (Rie), voor zover daarin een activiteit als bedoeld in bijlage I bij die richtlijn wordt verricht. Deze begripsbepaling staat in de bijlage bij de Omgevingswet.

IPPC-installaties zijn de grotere industriële bedrijven die vallen onder hoofdstuk 2 van de Richtlijn industriële emissies en veehouderijen (Rie). Deze richtlijn geldt voor alle lidstaten van de Europese Unie. IPPC staat voor integrated pollution prevention and control, ofwel geïntegreerde preventie en bestrijding van verontreiniging.

Andere milieubelastende installatie

Vaste technische eenheid waarin een milieubelastende activiteit, anders dan een activiteit als bedoeld in bijlage I bij de Richtlijn industriële emissies, wordt verricht en ook andere activiteiten die worden verricht op dezelfde locatie die met die activiteit rechtstreeks samenhangen, in technisch verband staan en gevolgen kunnen hebben voor de emissies en verontreiniging (Omgevingswet, bijlage).

Resultaatsverplichting

Bij een resultaatsverplichting moeten omgevingswaarden binnen een bepaalde tijd worden bereikt. Wanneer ze zijn bereikt, mogen ze niet meer worden overschreden.

Inspanningsverplichting

Bij een inspanningsverplichting moet het bevoegd gezag er alles aan doen om aan de omgevingswaarde te voldoen. Overschrijdingen van de kwaliteit van de omgevingswaarde moeten zoveel mogelijk voorkomen worden. Voor een aantal inspanningsverplichtingen is een termijn gesteld. Die termijn vormt in die gevallen dan het richtpunt voor het voldoen aan deze omgevingswaarden.