Oppervlaktewaterkwaliteit en omgevingswaarde

Voor oppervlaktewater zijn er rijksomgevingswaarden. Provincies kunnen in een omgevingsverordening omgevingswaarden stellen voor oppervlaktewater dat niet in beheer is bij het Rijk.

Rijksomgevingswaarden waterkwaliteit

In paragraaf 2.2.2.1 van het Besluit kwaliteit leefomgeving Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) (Bkl) staan rijksomgevingswaarden Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) voor de kwaliteit van oppervlaktewater voor aangewezen oppervlaktewaterlichamen. Deze omgevingswaarden zijn een vertaling van de Europese regels. In dit geval de Kaderrichtlijn Water (KRW) en de Richtlijn prioritaire stoffen.

Goede chemische toestand oppervlaktewaterlichaam

KRW-oppervlaktewaterlichamen moeten tijdig in een 'goede chemische toestand' verkeren (Bkl, artikel 2.10). Dit is het geval als voldaan is aan:

alle in de Richtlijn prioritaire stoffen Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) opgenomen maximaal toegelaten concentraties voor prioritaire stoffen én
alle in de Richtlijn prioritaire stoffen Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) opgenomen jaargemiddelde concentraties voor prioritaire stoffen

Elk van deze stofnormen is afzonderlijk ook een omgevingswaarde.

Wat zijn prioritaire stoffen?

De Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) is bedoeld om de kwaliteit van het oppervlakte- en grondwater in Europa op orde te brengen. De Europese Commissie heeft een lijst van stoffen opgesteld die in heel Europa met voorrang moeten worden aangepakt. Dit is de KRW-lijst. De Commissie heeft ook milieukwaliteitsnormen vastgesteld voor deze stoffen.

Op de KRW-lijst staan de prioritaire stoffen die een groot risico vormen in en via het watermilieu. De meest risicovolle stoffen op de lijst zijn aangemerkt als prioritair gevaarlijk. De Europese Commissie heeft bepaald dat de lidstaten beheersmaatregelen moeten treffen, gericht op:

het stoppen van emissies (vrijkomen) van de prioritair gevaarlijke stoffen
het verminderen van emissies (vrijkomen) van de prioritaire stoffen

Stoffen komen op de Europese lijst als ze in meerdere lidstaten een probleem zijn. Volgens de KRW moeten de lidstaten zelf ook de stoffen in kaart brengen die op nationaal niveau een probleem zijn en maatregelen treffen.

Enkele voorbeelden van prioritaire stoffen zijn PFOS, nikkel en PAK's.

Stoffen die nationaal een probleem zijn heten specifiek verontreinigende stoffen Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup), ook voor die stoffen moeten lidstaten vergelijkbare beheersmaatregelen treffen.

De doelen en maatregelen worden beschreven in stroomgebiedbeheerplannen.

Goede ecologische toestand oppervlaktewaterlichaam

KRW-oppervlaktewaterlichamen moeten tijdig in een 'goede ecologische toestand' verkeren (Bkl, artikel 2.11). Dit is het geval als:

de diverse kwaliteitselementen (aanwezige flora, fauna, enzovoort) slechts een lichte verandering vertonen ten opzichte van de onverstoorde staat van het betreffende type waterlichaam (Bijlage V KRW). Deze typen waterlichamen zijn uitgewerkt in het STOWA rapport voor natuurlijke watertypen
het kwaliteitselement specifiek verontreinigende stoffen Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) geen hogere concentratie van een stof bevat dan de maximale waarde voor die stof en ook de jaargemiddelde waarde niet wordt overschreden. De waarden staan onder de Omgevingswet in bijlage IIIa van het Bkl.

Uitvoering omgevingswaarden

Deze rijksomgevingswaarden staan in het Bkl. Dit betekent dat de regering deze omgevingswaarden vaststelt. Daarmee moet de regering ook aan de verplichtingen voldoen die horen bij het vaststellen van een omgevingswaarde:

voldoen aan de omgevingswaarde
programma maken / aanpassen als niet aan de waarde wordt voldaan
monitoren van de omgevingswaarden

De regering heeft in het Bkl opdracht gegeven aan de opstellers van de water(beheer)programma's om de water(beheer)programma's zo uit te voeren dat aan de omgevingswaarden voor waterkwaliteit wordt voldaan. Dit zijn de provincies, waterschappen en de Minister van Infrastructuur en Waterstaat (in de praktijk Rijkswaterstaat). In artikel 4.3, 4.4 en 4.10 van het Bkl staat dat de water(beheer)programma's de maatregelen bevatten ter uitvoering van de KRW en de GWR. In artikel 4.13 van het Bkl staat dat deze programma's zo uitgevoerd worden dat de daarin opgenomen waterlichamen voldoen aan de rijksomgevingswaarden. Op deze wijze zal de regering aan de omgevingswaarden gaan voldoen (artikel 2.10 van de Omgevingswet).

Monitoring omgevingswaarde waterkwaliteit

In Nederland zijn meetpunten aangewezen waar het oppervlaktewater gecontroleerd wordt op een goede chemische en ecologische toestand. Over de meetresultaten wordt gerapporteerd. Uit de meetresultaten blijkt ook of de overheid de omgevingswaarden haalt, of dat aanvullende maatregelen in waterprogramma's nodig zijn. Zie paragraaf 11.2.3 van het Bkl voor monitoring en gegevensverzameling waterkwaliteit.

Omgevingswaarden waterkwaliteit in omgevingsverordening

Provincies kunnen in een omgevingsverordening omgevingswaarden stellen voor de waterkwaliteit van oppervlaktewater. Deze omgevingswaarden mogen alleen strenger zijn dan, of aanvullend zijn op, de rijksomgevingswaarden (artikel 2.9, derde lid van het Bkl). Bij de vaststelling daarvan betrekt de provincie de economische effecten. Denk hierbij aan effecten van een strengere of aanvullende omgevingswaarde op het vestigingsklimaat en de werkgelegenheid.

Ook omgevingswaarden voor waterwinlocaties en zwemwater

Waterwinlocaties

In artikel 2.15 van het Bkl staan omgevingswaarden per verontreinigende stof voor waterwinlocaties waar oppervlaktewater wordt onttrokken voor de bereiding van voor menselijke consumptie bestemd water. Deze omgevingswaarden zijn verplichtingen als bedoeld in artikel 7 van de Kaderrichtlijn Water. De stoffen en bijbehorende gehalten staan in bijlage V van het Bkl. De gehalten komen overeen met een zodanige kwaliteit van het water dat hiervan met toepassing van bestaande zuiveringstechnieken drinkwater kan worden bereid.

Bovengenoemde omgevingswaarden gelden op waterwinlocaties in KRW-oppervlaktewaterlichamen waar oppervlaktewater wordt onttrokken voor de bereiding van voor menselijke consumptie bestemd water. Deze waterwinlocaties zijn opgenomen in het nationale waterprogramma voor rijkswateren en in het regionaal waterprogramma voor regionale wateren. Lees verder op de pagina bronnen voor drinkwater. Op wetten.nl vindt u de Drinkwaterregeling.

Zwemwater

Voor zwemwater op aangewezen locaties (in oppervlaktewater) staan de omgevingswaarden in paragraaf 2.2.3 van het Bkl. Alle zwemlocaties moeten in ieder geval voldoen aan de klasse aanvaardbaar. De regels over monitoring staan in paragraaf 10.2.3 van het Bkl. Dit is voor het grootste deel de omzetting van de Zwemwaterrichtlijn. Zie ook Zwemmen in oppervlaktewater.

Andere waterkwaliteitsdoelen dan omgevingswaarden

Er zijn ook andere waterkwaliteitsdoelen dan omgevingswaarden. Denk bijvoorbeeld aan het goed ecologisch potentieel voor sterk veranderde en kunstmatige waterlichamen of het geen achteruitgangsverbod. Op de pagina oppervlaktewaterkwaliteitsdoelen leest u hier meer over.

Meer informatie

Meer informatie over de omgevingswaarde.
Actuele en geautoriseerde informatie over de risico's van stoffen voor mens en milieu vindt u op de pagina risico's van stoffen van het RIVM.

Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl)

Het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl) is een van de 4 algemene maatregelen van bestuur (AMvB's) onder de Omgevingswet.

Omgevingswaarde

Omgevingswaarde als bedoeld in afdeling 2.3 van de Omgevingswet. Deze begripsbepaling staat in de bijlage bij de Omgevingswet.

Afdeling 2.3, Omgevingswet regelt dat het Rijk, de provincie of de gemeente omgevingswaarden kunnen vaststellen.

Uitleg

Met een omgevingswaarde kan het Rijk, de provincie of de gemeente een kwaliteit vastleggen die ze voor de fysieke leefomgeving wil bereiken. Deze kwaliteit moet objectief vast te stellen en kwantitatief meetbaar zijn. Het gaat dan bijvoorbeeld om waarden voor de luchtkwaliteit of de waterkwaliteit.

Richtlijn prioritaire stoffen

Richtlijn 2008/105/EG van het Europees Parlement en de Raad van 16 december 2008 inzake milieukwaliteitsnormen op het gebied van het waterbeleid tot wijziging en vervolgens intrekking van de Richtlijnen 82/176/EEG, 83/513/EEG, 84/156/EEG, 84/491/EEG en 86/280/EEG van de Raad, en tot wijziging van Richtlijn 2000/60/EG (PbEU 2008, L 348). Deze begripsbepaling staat in de bijlage bij de Omgevingswet.

Specifieke verontreinigende stoffen

Naast prioritaire stoffen kent de Kaderrichtlijn Water (KRW) ook specifieke verontreinigende stoffen. In Nederland zijn dit stoffen die in grote rivieren of regionale wateren een probleem kunnen vormen. De lijst met specifieke verontreinigende stoffen wordt eens in de zes jaar tegen het licht gehouden en waar nodig aangepast. De stroomgebiedsrelevante stoffen vallen hier ook onder. Binnen de KRW horen deze stoffen thuis bij de ecologische toestand. Waterbeheerders rapporteren normoverschrijding voor deze stoffen als onderdeel van deze ecologische toestand.

Lees meer over oppervlaktewaterkwaliteit en omgevingswaarde.