Bouwen in een rivierbed

Omgevingsvergunning of andere verplichtingen

De omgevingsvergunningen voor werken in een rivierbed Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) zijn:

• een omgevingsvergunning voor een beperkingengebiedactiviteit met betrekking tot een waterstaatswerk
• een omgevingsvergunning voor een omgevingsplanactiviteit en/of
• een omgevingsvergunning voor een bouwactiviteit

Daarnaast kunnen afhankelijk van de locatie meer verplichtingen gelden.

Rivierbed: zomerbed en winterbed

De begrenzing van de grote rivieren en hun stroomvoerende en bergende delen is opgenomen in bijlage III bij de Omgevingsregeling. De grote rivieren hebben een rivierbed dat bestaat uit een zomerbed en een winterbed Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup).

Het zomerbed behoort altijd tot het stroomvoerende deel van de rivier. Het winterbed kan bestaan uit een stroomvoerend deel en/of een bergend deel van de grote rivier.

Het winterbed heeft een functie als waterberging en het vergroot de afvoercapaciteit van grote rivieren. Tijdens de winter is gewoonlijk een grotere toevoer van water dan in de zomer. Hierdoor kan de rivier buiten het zomerbed treden. Het winterbed zorgt er dan voor dat de rivier gereguleerd blijft.

Uiterwaarden zijn de delen die niet overstromen tijdens de zomer. Meestal wordt dit gebied als grasland gebruikt. Gewassen kunnen beschadigen als het winterbed door de rivier daarvoor wordt gebruikt.

Het rivierbed is het lage deel van een rivierdal waardoor meestal de gehele afvoer plaatsvindt. Dit is het zomerbed en het winterbed samen.

Er zijn enkele gebieden die feitelijk wel deel uitmaken van het rivierbed van de grote rivieren, maar die vanuit rivierkundig oogpunt minder van belang worden geacht. Deze gebieden worden in rijksregels niet begrensd als onderdeel van het beperkingengebied.

Activiteiten in het rivierbed van grote rivieren

De afvoer van de rivier mag niet gehinderd worden door toekomstige activiteiten. Mogelijkheden voor wonen, werken en recreëren in het rivierbed moeten vooraf worden afgewogen.

Ook is het niet gewenst dat nieuwe activiteiten een belemmering vormen voor toekomstige verruiming van het rivierbed. Daarom geldt er een vergunningplicht of meldingsplicht voor meerdere activiteiten.

Beperkingengebiedactiviteit bij een waterstaatswerk

Voor het bouwen in een rivierbed is meestal een melding of omgevingsvergunning nodig. Zie paragraaf 6.2.1 van het Besluit activiteiten leefomgeving, Bal. Het bouwen, veranderen of slopen van bouwwerken is in het Bal aangewezen als een beperkingengebiedactiviteit met betrekking tot een waterstaatswerk. De grote rivier zelf is een waterstaatswerk, omdat het een oppervlaktewaterlichaam is. Maar vaak zal een initiatiefnemer in het winterbed ook werken in het beperkingengebied van een waterkering, ook een waterstaatswerk.

Bouwen in het rivierbed (rijkswater)

Vergunningplicht

In artikel 6.17 van het Bal zijn de vergunningplichtige bouwactiviteiten aangewezen. Vergunningplichtig zijn onder meer (geen uitputtende opsomming):

• het aanleggen, plaatsen, veranderen of in stand houden van een werk om oeverafslag tegen te gaan dat boven het oeverland uitsteekt
• het bouwen of in stand houden van een steiger, vlonder of aanmeervoorziening binnen een vaarweg en buiten een vaarweg voor gebruik anders dan door een huishouden
• het bouwen, aanleggen, plaatsen of in stand houden van een kabel of leiding voor vloeibare gevaarlijke stoffen, in een kunstwerk of vaarweg of waarbij boringen nodig zijn die lagen met verschillende stijghoogtes doorkruisen
• het bouwen van een bouwwerk of ander object dat een oppervlakte heeft van meer dan 30 m2
• het bouwen van een werk of object waarvoor een vaste fundering nodig is

Als de werkzaamheden plaatsvinden in een kanaal geldt altijd een vergunningplicht voor het bouwen in het rivierbed. Dat staat in artikel 6.17, tweede lid, van het Bal.

Melding

Wanneer geen vergunningplicht geldt voor de activiteit, is deze wel vaak meldingsplichtig. Dit volgt uit artikel 6.19 van het Bal. De melding moet vier weken voor aanvang van de werkzaamheden binnen zijn bij het bevoegd gezag (Rijkswaterstaat). Er is geen melding vereist voor bouwwerken kleiner dan 1 m3.

Bouwen bij een waterkering

Waterkeringen langs de rivieren zijn vrijwel allemaal in beheer bij het waterschap. De regels voor het werken in het beperkingengebied bij een waterkering staan in de waterschapsverordening Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) van het waterschap. Voor deze beperkingengebieden gelden verschillende regels. Zo kan er een vergunningplicht gelden voor het bouwen bij de waterkering (dit zal voor veel bouwactiviteiten het geval zijn). Maar er kan ook een meldingsplicht gelden, een informatieplicht of alleen algemene regels. Dit verschilt per waterschapsverordening. Kijkt u daarom altijd in de waterschapsverordening van het waterschap waarin de waterkering ligt.

Beleidslijn grote rivieren

De Beleidslijn grote rivieren is het afwegingskader voor ruimtelijke ontwikkelingen in het rivierbed. De Beleidslijn grote rivieren (de opvolger van de beleidslijn ruimte voor de rivier) is erop gericht de veiligheid tegen overstromingen te waarborgen en de ruimtelijke kwaliteit te verbeteren. De beleidslijn heeft als doel de beschikbare afvoer- en bergingscapaciteit van het rivierbed van de grote rivieren te behouden en ontwikkelingen tegen te gaan die de mogelijkheid tot rivierverruiming door verbreding en verlaging feitelijk onmogelijk maken.
De Handreiking Beleidslijn grote rivieren licht het beleid zoals vastgesteld in de Beleidslijn grote rivieren toe. Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat heeft de Handreiking Beleidslijn Grote rivieren in juli 2019 geactualiseerd. Lees meer over de Beleidslijn Grote Rivieren.

Omgevingsplanactiviteit

Voor het bouwen in een winterbed/rivierbed is ook het ruimtelijk spoor relevant. Een initiatiefnemer moet voldoen aan de regels die in het omgevingsplan van de gemeente staan Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup). Het omgevingsplan kan de activiteit:

• verbieden
• omgevingsvergunningplichtig hebben gemaakt
• meldingsplichtig hebben gemaakt
• toestaan, op voorwaarde dat de initiatiefnemer aan de algemene regels voldoet

Instructieregels van het Rijk op omgevingsplannen

Het Rijk stelt instructieregels over het toestaan van activiteiten in het rivierbed van een rijkswater. Zie de artikelen 5.42 tot en met 5.47 van het Besluit kwaliteit leefomgeving, Bkl. Initiatiefnemers van activiteiten kijken voor de geldende regels op een locatie vaak eerst in het omgevingsplan. Hier zien ze of hun voorgenomen activiteit in het rivierbed is toegestaan, of dat bijvoorbeeld een omgevingsvergunning nodig is voor afwijken van het omgevingsplan.

De instructieregels uit het Bkl richten zich tot gemeenten met een omgevingsplan dat betrekking heeft op gronden gelegen in het rivierbed. Het doel is te voorkomen dat omgevingsvergunningen voor een omgevingsplanactiviteit worden verleend voor activiteiten die in het kader van de rijksregels niet of alleen onder bepaalde voorwaarden zijn toegestaan. Dit kan zijn omdat ze een bedreiging vormen voor de waterafvoer of omdat zij de vergroting van de afvoercapaciteit feitelijk kunnen belemmeren. De instructieregels uit paragraaf 5.1.3.4 van het Bkl gelden dus niet direct voor initiatiefnemers. Ze richten zich tot de gemeente en deze vertaalt ze door naar regels in het omgevingsplan.

De instructieregels vormen de ruimtelijke doorwerking van:

• de Beleidslijn grote rivieren
• de planologische kernbeslissing (PKB) Ruimte voor de rivier
• het Nationaal waterprogramma, voor zover het gebieden betreft die daarin worden gereserveerd voor mogelijke toekomstige rivierverruimende maatregelen

Inhoudelijke en procedurele afstemming

Een goede inhoudelijke en procedurele afstemming tussen de rivierbeheerder en de betrokken gemeente is noodzakelijk, zowel bij de verlening van de omgevingsvergunning voor een omgevingsplanactiviteit als het vaststellen van een omgevingsplan. Bij het opstellen van een omgevingsplan moet de gemeente het waterbelang meewegen.

Bouwactiviteit (technisch)

Voor het bouwen in een winterbed/rivierbed kan een omgevingsvergunning voor een (technische) bouwactiviteit nodig zijn. Dit is de omgevingsvergunning, bedoeld in artikel 5.1, tweede lid, onder a van de Omgevingswet. De rijksregels die bepalen of wel of geen omgevingsvergunning nodig is, staan in het Besluit bouwwerken leefomgeving.

Lees meer op Vergunning of melding bij de technische bouwactiviteit.

Natura 2000-activiteit

Wanneer het rivierbed in een Natura 2000-gebied ligt, of de voorgenomen activiteit gevolgen kan hebben voor een Natura 2000-gebied, is meestal een omgevingsvergunning voor een Natura 2000-activiteit nodig. Dit is de omgevingsvergunning, bedoeld in artikel 5.1, eerste lid, onder e van de Omgevingswet.

Flora- en fauna-activiteit

Wanneer een beschermde plant- of diersoort geraakt wordt door de voorgenomen activiteit kan een omgevingsvergunning voor een flora- en fauna-activiteit nodig zijn. Dit is de omgevingsvergunning, bedoeld in artikel 5.1, tweede lid, onder g van de Omgevingswet.

Ontgrondingenactiviteit (grondverzet)

Er kan een omgevingsvergunning of melding nodig zijn voor een ontgrondingenactiviteit.

Voor ontgrondingen in de rijkswateren geldt paragraaf 6.2.2 van het Bal. Let op: hier valt het winterbed niet onder. Voor ontgrondingen in het winterbed geldt paragraaf 16.2.2 van het Bal. Voor ontgrondingen in het winterbed kan de provincie regels stellen in haar omgevingsverordening. Dit volgt uit artikel 16.9 van het Bal. De provincie kan een aanvullend verbod of vergunningvrij geval opnemen in de omgevingsverordening.