Overdracht bevoegdheden onder de Omgevingswet

Het bevoegd gezag kan in sommige gevallen bevoegdheden overdragen. Dit kan met mandaat of delegatie. In de Omgevingswet heet delegatie soms flexibiliteitsregeling.

Mandaat

Mandaat houdt in dat het bevoegd gezag een ander machtigt om in naam van het bevoegd gezag besluiten te nemen. Het bevoegd gezag draagt dus bij mandaat de bevoegdheid niet echt over.

Mandaat is op grond van artikel 10:3 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) altijd mogelijk, behalve bij een bevoegdheid tot:

het nemen van een besluit waarvan de aard van de bevoegdheid zich tegen mandaatverlening verzet
het vaststellen van algemeen verbindende voorschriften, tenzij expliciet toegestaan
het nemen van een besluit dat het bevoegd gezag met versterkte meerderheid moet nemen of waarvan de aard van de besluitvormingsprocedure zich op een ander manier tegen de mandaatverlening verzet
het vernietigen van of het onthouden van goedkeuring aan een besluit van een ander bestuursorgaan

De laatste uitzondering gaat niet op voor instemming in de zin van de Omgevingswet. Een instemmingsorgaan mag de bevoegdheid tot het geven van instemming toch mandateren (artikel 16.16, lid 5 Omgevingswet).

Voor een mandaatbesluit gelden geen procedurevoorschriften op grond van de Omgevingswet. Alleen enkele bepalingen van de Awb zijn van toepassing. Zoals de plicht van artikel 3:42 Awb om het besluit in het elektronische publicatieblad te publiceren.

Er kunnen ook beperkingen aan de mandaatbevoegdheid in andere regelgeving staan. Zie bijvoorbeeld artikel 30 van de Wet gemeenschappelijke regelingen.

Let op: mandatering gaat alleen over het nemen van een besluit in naam van een ander. Zo is bijvoorbeeld geen mandaatbesluit nodig om een ambtenaar aan te wijzen die zorgt voor publicatie van besluiten. Hij neemt dan immers geen besluit.

Delegatie

Bij delegatie draagt het bevoegd gezag zijn bevoegdheid over aan een ander. Delegatie mag alleen als de wet dit toestaat (10:13 Awb). In de Gemeentewet, de Provinciewet en de Waterschapswet staan vele delegatiebevoegdheden. Op deze pagina behandelen we verder alleen de meest voorkomende delegatiemogelijkheden uit de Omgevingswet.

Overdracht van het bevoegd gezag is op grond van de Omgevingswet onder andere mogelijk in de volgende gevallen:

Voor een delegatiebesluit geldt de korte procedure van de Awb.

Vaststellen lokale regelgeving

Artikel 2.8 van de Omgevingswet geeft de volgende mogelijkheden voor delegatie van de bevoegdheid lokale regelgeving vast te stellen:

De gemeenteraad kan de bevoegdheid tot het vaststellen van delen van het omgevingsplan delegeren aan het college van burgemeester en wethouders (B en W).
Provinciale Staten kunnen de bevoegdheid tot het vaststellen van delen van de omgevingsverordening delegeren aan Gedeputeerde Staten.
Het algemeen bestuur van een waterschap kan de bevoegdheid tot het vaststellen van delen van de waterschapsverordening delegeren aan het dagelijks bestuur.

Hieronder enkele voorbeelden uit de nota van toelichting van hoe deze delegatie er in de praktijk uit kan zien:

Provinciale Staten kunnen in de provinciale omgevingsvisie nieuw beleid over het realiseren van windenergie formuleren. Bij delegatiebesluit kunnen zij Gedeputeerde Staten opdragen om de omgevingsverordening met dit beleid in overeenstemming te brengen.

De gemeenteraad kan in zijn omgevingsvisie een transformatiegebied aanwijzen en het college van burgemeester en wethouders bij delegatiebesluit opdragen om het omgevingsplan al dan niet in fases zo te wijzigen dat de transformatie zonder afwijkingsvergunning gerealiseerd wordt. Ook kan de raad het college van burgemeester en wethouders opdragen om afwijkingsbesluiten te nemen en het omgevingsplan daarmee in overeenstemming te brengen. Een delegatiebesluit kan deze mogelijkheden ook allebei toestaan.

De gemeenteraad kan het aanpassen van een omgevingsplan als gevolg van de aanwijzing van een beschermd stadsgezicht delegeren aan het college van burgemeester en wethouders, ook in algemene zin.

De gemeenteraad kan aan bepaalde locaties functies toekennen waarbij de regels met betrekking tot bouw- en gebruiksactiviteiten in delegatie door het college van burgemeester en wethouders in het omgevingsplan worden gegeven.

De gemeenteraad kan bij delegatiebesluit bepalen dat het college van burgemeester en wethouders het omgevingsplan op een bepaalde wijze wijzigt zodra een bepaald perceel minnelijk verworven is.

Voorbereidingsbesluit

De gemeenteraad kan de bevoegdheid tot het nemen van een voorbereidingsbesluit delegeren aan B en W (4.14, lid 5 Omgevingswet).
Provinciale Staten kunnen de bevoegdheid tot het nemen van een voorbereidingsbesluit delegeren aan Gedeputeerde Staten (4.15, lid 4 Omgevingswet).

Geluidsproductieplafonds

Provinciale Staten kunnen de bevoegdheid tot het als omgevingswaarden vaststellen van geluidproductieplafonds delegeren aan Gedeputeerde Staten. Deze mogelijkheid is beperkt tot de geluidsproductieplafonds als bedoeld in de artikelen 2.12a, lid 2 en 2.13a Omgevingswet.

Flexibiliteitsregeling verlening van een omgevingsvergunning

Een bestuursorgaan kan de beslissingsbevoegdheid voor omgevingsvergunningen delegeren aan een ander bestuursorgaan. De delegatie kan zowel gelden voor een besluit op een aanvraag als voor een ambtshalve wijziging. Het 'nieuwe' bevoegd gezag is daarna ook bevoegd voor handhaving van de omgevingsvergunning. Het 'oude' bevoegd gezag wordt adviseur voor de gedelegeerde omgevingsvergunningen.

Het bevoegd gezag moet per aanvraag of omgevingsvergunning een delegatiebesluit nemen. In de volgende gevallen kan het delegatiebesluit gaan over meerdere aanvragen of omgevingsvergunningen:

De delegatie gaat over meerdere aanvragen of vergunningen voor activiteiten op hetzelfde bedrijventerrein.
De delegatie gaat over meerdere aanvragen of vergunningen die gaan over een ander samenhangend geheel van activiteiten.

Deze delegatie is alleen mogelijk als het ontvangende bestuursorgaan daarmee instemt. Het bevoegd gezag neemt het delegatiebesluit met de korte procedure van de Awb. In aanvulling daarop gelden zowel bij verlening als bij intrekking van het delegatiebesluit de volgende eisen:

Tegelijk met, of zo spoedig mogelijk na, de bekendmaking van het delegatiebesluit, geeft het overdragende bestuursorgaan hiervan kennis. Het doet dit door publicatie in het eigen digitale publicatieblad. In de publicatie staat een zakelijke weergave van de inhoud en de wijze waarop en de periode waarin de stukken ter inzage liggen.
Het overdragende bestuursorgaan doet mededeling van het besluit door toezending aan de aanvrager of vergunninghouder.

Zie de artikelen 5.16 Omgevingswet en 4.17 en 4.36 Omgevingsbesluit.

Flexibiliteitsregeling rijksregels en decentrale regels

Een bestuursorgaan kan de bevoegdheid voor bepaalde handelingen uit het Besluit activiteiten leefomgeving of het Besluit bouwwerken leefomgeving overdragen aan een ander bestuursorgaan. Hetzelfde geldt voor bevoegdheden uit decentrale regels, zoals het omgevingsplan. Het gaat hier bijvoorbeeld om de bevoegdheid om maatwerkvoorschriften op te stellen of om toestemming te verlenen voor toepassing van een gelijkwaardige maatregel.

Deze delegatie is alleen mogelijk als het ontvangende bestuursorgaan daarmee instemt.

Zie artikel 4.13a Omgevingswet.

Flexibiliteitsregeling vaststelling projectbesluit

De minister die bevoegd is een projectbesluit vast te stellen, kan deze bevoegdheid overdragen aan Gedeputeerde Staten van de provincie waar het project plaatsvindt. De minister die het delegatiebesluit neemt, stemt dit af met de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). Als de minister die het delegatiebesluit neemt de minister van BZK is, hoeft dat niet.

Deze delegatie is alleen mogelijk als Gedeputeerde Staten daarmee instemmen. Het bevoegd gezag neemt het delegatiebesluit met de korte procedure van de Awb. In aanvulling daarop gelden zowel bij verlening als bij intrekking van het delegatiebesluit de volgende eisen:

Tegelijk met, of zo spoedig mogelijk na, de bekendmaking van het delegatiebesluit, geeft het overdragende bestuursorgaan hiervan kennis. Het doet dit door publicatie in het eigen digitale publicatieblad. In de publicatie staat een zakelijke weergave van de inhoud en de wijze waarop en de periode waarin de stukken ter inzage liggen.
Het overdragende bestuursorgaan doet mededeling van het besluit door toezending aan de initiatiefnemer.

Zie de artikelen 5.44b Omgevingswet en 5.1 Omgevingsbesluit.

Flexibiliteitsregeling nadeelcompensatie

Een bestuursorgaan kan de bevoegdheid om te beslissen op een aanvraag om nadeelcompensatie overdragen aan een ander bestuursorgaan.

Deze delegatie is alleen mogelijk als het ontvangende bestuursorgaan daarmee instemt. Het bevoegd gezag neemt het delegatiebesluit met de korte procedure van de Awb. In aanvulling daarop gelden zowel bij verlening als bij intrekking van het delegatiebesluit de volgende eisen:

Tegelijk met, of zo spoedig mogelijk na, de bekendmaking van het delegatiebesluit, geeft het overdragende bestuursorgaan hiervan kennis. Het doet dit door publicatie in het eigen digitale publicatieblad. In de publicatie staat een zakelijke weergave van de inhoud en de wijze waarop en de periode waarin de stukken ter inzage liggen.
Het overdragende bestuursorgaan doet mededeling van het besluit door toezending aan de aanvrager.

Zie de artikelen 15.8, lid 3 Omgevingswet en 9.2 Omgevingsbesluit.

Delegatie van meerdere bevoegdheden

Soms is het nodig om meerdere bevoegdheden te delegeren. Een voorbeeld: Een gemeenteraad wil dat het college van B en W voor een bepaald project een omgevingsvergunning verleent en het omgevingsplan aanpast. Bovendien wil de gemeenteraad dat het college dit doet met één gecoördineerd besluit. Dan moet de gemeenteraad drie besluiten nemen:

Delegatie van de bevoegdheid een omgevingsvergunning te verlenen (artikel 5.16 Omgevingswet)
Delegatie van de bevoegdheid het omgevingsplan te wijzigen (artikel 2.8 Omgevingswet)
Delegatie van de bevoegdheid een coördinatiebesluit te nemen (artikel 156 Gemeentewet)

Zie ook

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) heeft een handreiking gemaakt over mandaat en delegatie in de gemeentelijke praktijk.