Inhoud van de Omgevingswet

Hoofdstukken

• Algemene bepalingen (hoofdstuk 1)
• Taken en bevoegdheden van bestuursorganen (hoofdstuk 2)
• Omgevingsvisies en programma's (hoofdstuk 3)
• Regels over activiteiten (hoofdstuk 4)
• Omgevingsvergunning en projectbesluit (hoofdstuk 5)
• Populatiebeheer, schadebestrijding en jacht (hoofdstuk 8)
• Voorkeursrecht (hoofdstuk 9)
• Gedoogplichten (hoofdstuk 10)
• Onteigening (hoofdstuk 11)
• Inrichting van gebieden (hoofdstuk 12)
• Financiële bepalingen (hoofdstuk 13)
• Schade (hoofdstuk 15)
• Procedures Omgevingswet (hoofdstuk 16)
• Adviesorganen en adviseurs (hoofdstuk 17)
• Handhaving en uitvoering Omgevingswet (hoofdstuk 18)
• Bevoegdheden in bijzondere omstandigheden (hoofdstuk 19)
• Monitoring en informatie (hoofdstuk 20)
• Overgangsrecht (hoofdstuk 22)
• Overige en slotbepalingen (hoofdstuk 23)

Gereserveerde hoofdstukken

De hoofdstukken 6, 7, 14 en 21 van de Omgevingswet zijn gereserveerd voor (Memorie van toelichting):

• regels over niet-plaatsgebonden handelingen uit hoofdstuk 9 en 10 van de Wet milieubeheer (hoofdstuk 6 en 7)
• regels over verhandelbare rechten uit hoofdstuk 16 van de Wet milieubeheer (hoofdstuk 14)
• regels over openbaarheid van milieu-informatie uit hoofdstuk 19 van de Wet milieubeheer (hoofdstuk 21)

Algemene bepalingen (hoofdstuk 1)

De Omgevingswet gaat over de fysieke leefomgeving (artikel 1.2, Omgevingswet). Wanneer er geen sprake is van fysieke leefomgeving, dan is de Omgevingswet niet van toepassing. De Omgevingswet is ook niet van toepassing als een andere wet een onderdeel van de fysieke leefomgeving uitputtend regelt.

De Omgevingswet stelt maatschappelijke doelen (artikel 1.3, Omgevingswet) met het oog op duurzame ontwikkeling, bewoonbaarheid van het land en het beschermen en verbeteren van het leefmilieu.

Onder de Omgevingswet geldt een algemene zorgplicht (artikel 1.6, Omgevingswet). Dit houdt in dat overheden, bedrijven én burgers verantwoordelijk zijn voor een veilige en gezonde fysieke leefomgeving. En dus niet alleen de overheid.

Taken en bevoegdheden van bestuursorganen (hoofdstuk 2)

De Omgevingswet gaat uit van het subsidiariteitsbeginsel (decentraal, tenzij). Dit betekent dat de taken en bevoegdheden die de wet benoemt, in principe worden uitgevoerd door gemeenten en waterschappen.

De Omgevingswet legt in paragraaf 2.4.1 voor een aantal taken vast welk bestuursorgaan deze uitvoert. In afdeling 2.6 legt de Omgevingswet voor een aantal bijzondere taken vast welk bestuursorgaan verantwoordelijk is.

Instrumenten decentrale overheden (afdeling 2.2)

Elke decentrale bestuurslaag krijgt zijn eigen instrument om regels voor de fysieke leefomgeving vast te leggen, voor de toebedeelde taken. De gemeente legt deze regels vast in het omgevingsplan, de provincie in de omgevingsverordening en het waterschap in de waterschapsverordening.

Omgevingswaarden (afdeling 2.3)

Omgevingswaarden leggen de kwaliteit vast die de overheid voor de leefomgeving wil bereiken. Het Rijk stelt in artikel 2.15a van de Omgevingswet een omgevingswaarde vast voor stikstofdepositie. In het Besluit kwaliteit leefomgeving staan andere omgevingswaarden van het Rijk. De provincie kan omgevingswaarden opnemen in de omgevingsverordening, de gemeente kan dit doen in het omgevingsplan.

Instructies en instructieregels (afdeling 2.4)

Het Rijk en de provincie kunnen met instructies en instructieregels opdrachten geven aan decentrale bestuursorganen. Een instructie is een eenmalige opdracht aan een lager bestuursorgaan. Instructieregels van het Rijk staan in het Besluit kwaliteit leefomgeving, die van de provincie in de omgevingsverordening.

Omgevingsvisies en programma's (hoofdstuk 3)

De omgevingsvisie en het programma zijn instrumenten voor overheden om aan te geven wat zij (beleidsmatig) willen en hoe ze dat willen bereiken.

Regels over activiteiten (hoofdstuk 4)

Voor de bescherming van de fysieke leefomgeving kunnen overheden regels stellen aan activiteiten in de fysieke leefomgeving. Het Rijk stelt die regels in het Besluit activiteiten leefomgeving en het Besluit Bouwwerken leefomgeving. De provincie stelt de regels in de omgevingsverordening, de gemeente in het omgevingsplan en het waterschap in de waterschapsverordening.

Bij het stellen van algemene regels kunnen het Rijk en de provincie bepalen dat decentrale overheden bij maatwerkregel kunnen afwijken van de algemene regels die het Rijk of de provincie voor activiteiten stelt. De decentrale overheden nemen die maatwerkregels dan op als regels voor die activiteit in de omgevingsverordening, het omgevingsplan of de waterschapsverordening.

Bij het stellen van algemene regels kan de opsteller van de regels bepalen dat het bevoegd gezag in individuele gevallen bij maatwerkvoorschrift mag afwijken van de algemene regels. Het bevoegd gezag neemt de maatwerkvoorschriften op in een maatwerkbesluit. In vergunningplichtige gevallen staat het maatwerkvoorschrift als vergunningvoorschrift in de omgevingsvergunning.

Bij veel technieken en maatregelen is het mogelijk om een gelijkwaardige maatregel toe te passen. Dat betekent dat de initiatiefnemer een andere techniek of maatregel mag  toepassen dan in de algemene regels is voorgeschreven. Die andere techniek of maatregel moet dan wel hetzelfde effect hebben. In veel gevallen moet het bevoegd gezag toestemming geven.

Meer informatie over activiteiten waarvoor regels gelden.

Omgevingsvergunning en projectbesluit (hoofdstuk 5)

De omgevingsvergunning en het projectbesluit zijn instrumenten die zich richten op de concrete uitvoering van activiteiten in de fysieke leefomgeving.

Populatiebeheer, schadebestrijding en jacht (hoofdstuk 8)

Dit hoofdstuk geeft aanvullende instrumenten op het gebied van natuurbeheer.

Meer informatie op de themapagina natuur.

Voorkeursrecht (hoofdstuk 9)

Voorkeursrecht is een grondbeleidsinstrument waarmee de overheid het eerste recht van koop op een onroerende zaak krijgt.

Meer informatie over voorkeursrecht.

Gedoogplichten (hoofdstuk 10)

Met een gedoogplicht kan een initiatiefnemer een werk van algemeen belang of werkzaamheden uitvoeren zonder toestemming van een eigenaar of rechthebbende op een onroerende zaak.

Meer informatie over gedoogplichten.

Onteigening (hoofdstuk 11)

Onteigenen is het ontnemen van grondeigendom in het algemeen belang voor het ontwikkelen, gebruiken of beheren van de fysieke leefomgeving.

Meer informatie over onteigening.

Inrichten van gebieden (hoofdstuk 12)

Landinrichting gaat over het verbeteren van de inrichting van het landelijk gebied. Gedeputeerde Staten stelt een inrichtingsprogramma en een inrichtingsbesluit vast. Voor de uitvoering van de herverkaveling neemt Gedeputeerde Staten een ruilbesluit en een besluit geldelijke regelingen.

Meer informatie over landinrichting.

Financiële bepalingen (hoofdstuk 13)

In dit hoofdstuk staan financiële bepalingen over:

• leges
• vergoeding en verhaal van kosten
• heffingen
  • grondwaterbeschermingsheffing
  • ontgrondingenheffing
  • grondwateronttrekkingsheffing
• financiële bepalingen vanwege omgevingsvergunningen
• vergoeding voor adviezen van de Commissie voor de milieueffectrapportage
• financiële bepalingen landinrichting
• kostenverhaal bij bouwactiviteiten
• financiële bijdragen voor ontwikkelingen van een gebied

Schade (hoofdstuk 15)

Vanwege het veranderen of gebruiken van de fysieke leefomgeving kan schade ontstaan bij burgers en bedrijven. Dit hoofdstuk bevat de volgende regels over de afhandeling van schade:

• nadeelcompensatie
• financiële afwikkeling van gedoogplichten
• schadeloosstelling bij onteigening
• schadevergoeding bij voorkeursrechten
• schade door in het wild levende dieren

Procedures Omgevingswet (hoofdstuk 16)

Er zijn regels voor de procedure bij het vaststellen van een plan of het nemen van een besluit door een bestuursorgaan. Die regels gaan over participatie, milieueffectrapportage, inspraak en rechtsbescherming (bezwaar en beroep).

Meer informatie over procedures.

Adviesorganen en adviseurs (hoofdstuk 17)

Het Rijk stelt de volgende adviesorganen in:

• de Commissie voor de milieueffectrapportage (artikel 17.5, Omgevingswet)
• de Wetenschappelijke autoriteit CITES (artikel 17.5a, Omgevingswet)
• de OCW-schadebeoordelingscommissie archeologische rijksmonumenten (artikel 12.6, Omgevingsbesluit)

In afdeling 17.1 staan regels over de samenstelling, werkwijze en ondersteuning van de adviesorganen.

Gemeenten stellen een gemeentelijke adviescommissie in (artikel 17.9, Omgevingswet). In afdeling 17.2 staan regels over de taken en het lidmaatschap van die commissie.

Er is een Stichting Advisering Bestuursrechtspraak voor milieu en Ruimtelijke Ordening (StAB). In afdeling 17.3 staan regels over de taak van de stichting en de onpartijdigheid en onafhankelijkheid van de leden.

Handhaving en uitvoering Omgevingswet (hoofdstuk 18)

Vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH) speelt een belangrijke rol om de doelstellingen van de Omgevingswet te kunnen bereiken.

Meer informatie over vergunningverlening, toezicht en handhaving.

Bevoegdheden in bijzondere omstandigheden (hoofdstuk 19)

In dit hoofdstuk staan regels over bevoegdheden van bestuursorganen voor de volgende bijzondere omstandigheden:

• ongewoon voorval
• archeologische toevalsvondst van algemeen belang
• toevalsvondst van verontreiniging op of in de bodem
• overschrijden van alarmeringswaarden
• gevaar voor waterstaatswerken
• buitengewone omstandigheden

Monitoring en informatie (hoofdstuk 20)

Monitoring en de beschikbaarheid van informatie zijn belangrijk voor het gebruik en beheer van de fysieke leefomgeving. Dit hoofdstuk bevat regels voor de monitoring en verzameling van gegevens, inclusief het beheer van gegevens en de toegang tot gegevens. Verder staat aangegeven welke verslagen en kaarten beschikbaar moeten zijn. Ook staan in dit hoofdstuk regels over de evaluatie.

Daarnaast vinden we hier de juridische basis voor het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO).

Overgangsrecht (hoofdstuk 22)

Hoofdstuk 22 van de Omgevingswet bevat een aantal bijzondere regels voor overgangsrecht. Deze regels gelden voor de nieuwe instrumenten binnen het stelsel Omgevingswet:

• overgangsfase omgevingsplan
• sanering van geluid decentrale infrastructuur
• tijdelijke beoordelingsregels Natura 2000-activiteiten met stikstofdepositie
• legalisering projecten natuur

Overige en slotbepalingen (hoofdstuk 23)

• implementatie internationaalrechtelijke verplichtingen
• experimenteerbepaling
• publieksparticipatie, betrokkenheid parlement, totstandkomingsvereisten uitvoeringsregelgeving en overige bepalingen
• evaluatie- en slotbepalingen

Uitwerking van regels van de Omgevingswet

De wetgever werkt de regels van de Omgevingswet verder uit in:

• Omgevingsbesluit
• Besluit kwaliteit leefomgeving
• Omgevingsregeling

Naast de algemene maatregelen van bestuur Omgevingsbesluit en Besluit kwaliteit leefomgeving zijn er 2 algemene maatregelen van bestuur met regels voor activiteiten:

• Besluit activiteiten leefomgeving
• Besluit bouwwerken leefomgeving