Stroomschema saneren van de bodem

Wie de bodem gaat saneren, heeft onder de Omgevingswet te maken met een melding- of informatieplicht. Maar wanneer gelden welke verplichtingen? Onderstaand schema maakt voor zowel initiatiefnemer als toezichthouder en bevoegd gezag duidelijk welke regels er gelden. Doorloop het schema van boven naar beneden.

Uitleg bij het stroomschema

In onderstaand stroomschema staan een aantal vragen. Deze vragen zijn hieronder nader toegelicht.

Overgangsrecht Wet bodembescherming

In specifieke gevallen gelden de regels uit de voormalige Wet bodembescherming nog voor een locatie, omdat er sprake is van overgangsrecht. De regels voor saneren van de bodem en graven in de bodem uit de Omgevingswet gelden dan niet. Het is mogelijk dat er gedeeltelijk overgangsrecht geldt en dan kunnen de regels uit de Wet bodembescherming en de Omgevingswet naast elkaar gelden. Wilt u weten of voor de locatie waar u gaat graven overgangsrecht geldt? Raadpleeg dan de website of het bodeminformatiesysteem van de gemeente, omgevingsdienst of provincie.

Wel of geen sanering?

Of er wel of geen sprake is van een sanering van de bodem hangt af van het doel van de activiteit. Saneren is in het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) gedefinieerd als het 'beperken of ongedaan maken van de blootstelling aan de verontreiniging van de bodem of het beperken of ongedaan maken van de verontreiniging van de bodem'. Het gebruik van de milieubelastende activiteit saneren is in ieder geval verplicht als het saneren van de bodem is voorgeschreven in decentrale regels. Bijvoorbeeld in het omgevingsplan bij bouwen op bodemgevoelige locaties. Ook het vrijwillig uitvoeren van een bodemsanering valt onder de activiteit saneren van de bodem. Daarbij is bepalend wat het doel is van degene die de activiteit verricht. Als het doel is om de bodemkwaliteit te verbeteren door verontreinigde bodem weg te nemen, dan valt dit onder de milieubelastende activiteit saneren van de bodem. Als echter alleen om civieltechnische redenen grondverzet plaatsvindt in verontreinigde bodem, is geen sprake van saneren van de bodem. Lees meer hierover bij 'Wanneer is de milieubelastende activiteit saneren van de bodem verplicht te gebruiken?'

Sanering van de bodem en/of sanering van het grondwater

De regels voor de sanering van de vaste bodem staan in het Bal. Deze bevatten echter geen eisen aan de sanering van het grondwater. Het is aan decentrale overheden om regels te stellen aan het omgaan met historische grondwaterverontreinigingen. Bijvoorbeeld wanneer grondwatersanering nodig is en welke regels daarvoor dan gelden. Of het nodig is om een grondwatersanering uit te voeren en of daarvoor regels gelden, staat in de omgevingsverordening en soms in het omgevingsplan.

Soms is voor het uitvoeren van de bodemsanering een onttrekking van het grondwater nodig (graven in den droge). Dit hoeft niet (altijd) beschouwd te worden als grondwatersanering. Wel gelden dan regels voor het onttrekken van grondwater en het lozen van afvalwater.

Het onttrekken van grondwater is een wateronttrekkingsactiviteit. Meestal zal de onttrekking niet vergunningplichtig zijn, maar gelden er decentrale regels voor wateronttrekkingsactiviteiten uit de waterschapsverordening. Het waterschap is dan het bevoegd gezag.

Voor het lozen van vrijkomend afvalwater bij graven en saneren zijn de regels en het bevoegd gezag afhankelijk van de lozingsroute. Dit staat uitgelegd bij lozing van afvalwater bij graven en saneren van de bodem.

Voorschriften en saneringsaanpak

De regels voor saneren van de bodem staan in paragraaf 4.121 van het Bal. De regels zijn goed vergelijkbaar met de regels uit de categorie immobiel uit het voormalige Besluit uniforme saneringen. De initiatiefnemer heeft bij de sanering de keuze tussen:

een standaard aanpak voor het verwijderen van de verontreiniging tot de terugsaneerwaarde, of
het afdekken van een verontreiniging met een isolatielaag (afdeklaag of leeflaag).

Soms is ook een combinatie van beide aanpakken mogelijk. Aanvullend kunnen er maatwerkregels gelden uit het omgevingsplan of de omgevingsverordening. Een initiatiefnemer kan afwijken van de saneringsaanpak of een andere saneringsaanpak voorstellen door een maatwerkvoorschrift aan te vragen.

Meldings- en informatieplicht saneren van de bodem

Er geldt zowel een meldings- als een informatieplicht voorafgaand aan de activiteit en een informatieplicht na afloop van de activiteit.

Aanvullend ook regels voor graven en/of toepassen

Bij het saneren van de bodem is vaak ook sprake van andere activiteiten die gelijktijdig (in onderlinge samenhang) plaatsvinden. Bij een sanering van de bodem is bijvoorbeeld meestal ook sprake van het graven in de bodem en/of het toepassen van grond (leeflaag of aanvulgrond). In dat geval moet u voor datzelfde project zowel meldingen doen voor de activiteiten:

saneren van de bodem
graven in de bodem met een kwaliteit boven de interventiewaarde, en
toepassen van grond of baggerspecie

Dit kan ook gelden voor bijkomende activiteiten als het lozen van vrijkomend afvalwater of het onttrekken van grondwater (bemaling). In het Omgevingsloket staan dan alle aanvragen en meldingen bij elkaar in 1 overzicht per project. Hiervoor moet u bij stap 3 (keuze activiteiten) van de aanvraag in het Omgevingsloket alle relevante activiteiten kiezen, zodat u daar de vragen voor kunt beantwoorden en de documenten kunt toevoegen. Het is ook mogelijk om de meldingen en informatieplichten afzonderlijk te doen. Stroomschema saneren bodem

Begeleidende tekst Stroomschema saneren van de bodem:

Is er sprake van overgangsrecht onder de Wet bodembescherming? Bijvoorbeeld bij een beschikte spoedlocatie, ingediend saneringsplan of een BUS melding?

Keuze 1: Overgangsrecht, afhandelen onder de wet bodembescherming

Keuze 2: Geen overgangsrecht, afhandelen onder de Omgevingswet

Saneringsplicht of vrijwillige sanering?

Kolom 1: sanering

Is er sprake van grond of grondwater?

Keuze 1: Grond, paragraaf 3.2.21 Bal en paragraaf 4.1.21 Bal saneren van de bodem

Keuze 2: Grondwater, geen Rijksregels

Bij Grond: specifieke zorgplicht Bal

Vanuit specifieke zorgplicht Bal: methode van saneren

Keuze 1: Afdekken

Keuze 2: Verwijderen

Bij afdekken en verwijderen: meldingsplicht 4 weken van tevoren en informatieplichten