Handhaving energielabel C-verplichting

Prioritering kantoorgebouwen

Het kan zijn dat het in uw toezichtgebied onmogelijk is om tegelijkertijd handhavend op te treden bij alle kantoorgebouwen Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup). Daarom is het verstandig om een prioritering aan te brengen in het kantorenbestand. De keuze voor deze prioritering kunt u baseren op verschillende indicatoren. Hieronder zijn voorbeelden opgenomen van indicatoren die u kunt gebruiken voor de prioritering. Per indicator is tussen haakjes aangegeven waar u deze indicator kunt raadplegen.

Impact indicatoren

• zekerheid dat moet worden voldaan aan energielabel C-verplichting
  • Geef een hoge prioriteit aan kantoorgebouwen waarbij met grote zekerheid kan worden gezegd dat zij moeten voldoen. Toezicht en eventuele handhaving geeft dan veel zekerheid op effect. Bij randgevallen kan de inzet teniet worden gedaan als blijkt dat een kantoorgebouw toch bij een uitzondering behoort en dus geen label verplichting heeft. (Lijst RVO)
• hoogte van het absolute besparingspotentieel
  • grootte van het kantoorgebouw
    Geef grote kantoorgebouwen een hoge prioriteit. Hoe groter een kantoorgebouw, hoe meer impact op energiebesparing als er maatregelen worden genomen. Op deze manier stuurt u op energiebesparing. (BAG)
  • (eventueel) energiegebruik
    Geef een hoge prioriteit aan kantoorgebouwen met een energiegebruik hoger dan 50.000 kWh / 25.000 m³ gas. Deze kantoorgebouwen zijn vanuit de informatieplicht verplicht te rapporteren over het energiegebruik. Dit is accurater dan sturing op grootte van het kantoorgebouw. (Bedrijvenbestand OD/Informatieplicht)

• hoogte van het relatieve besparingspotentieel
  • hoogte energielabel
    Geef een hoge prioriteit aan kantoorgebouwen waar het geregistreerde label laag is. Zij hebben in theorie een hoog energiebesparing potentieel ten opzichte van kantoren die een label hebben dat net niet voldoet. (Lijst RVO)
  • bouwjaar kantoorgebouw
    Geef een hoge prioriteit aan oude kantoorgebouwen. Wanneer kantoorgebouwen geen energielabel hebben, kan het bouwjaar een indicatie geven van het energiegebruik. Op deze manier wordt gestuurd op verwacht energiegebruik, omdat oudere gebouwen over het algemeen minder energiezuinig zijn. (BAG)

Lokale indicatoren

• energiebesparingsaanpak van de gemeenten
  Gemeenten kunnen een specifieke aanpak hebben voor energiebesparing bij bedrijven/kantoren. Het is noodzakelijk om het toezicht en de eventuele handhaving af te stemmen met deze aanpak. Op deze manier voorkomt men ondermijning van de stimulerende aanpak vanuit de gemeente.

• renovatie/transformatie plannen van de gemeente
  Geef geen prioriteit aan toezicht bij kantoorgebouwen waar in de nabije toekomst transformatie- of renovatieprojecten gaan lopen vanuit de gemeente. Op deze manier voorkomt u toezicht op locaties waar veel kans is dat kantoorgebouwen niet hoeven te voldoen, vanwege transformatie of sloop/nieuwbouw.

Handhaving (stap 4)

In het stroomdiagram van 'Uitvoeren toezicht bij energielabel C voor kantoren' is handhaving stap 4 in het proces. Deze stap staat hieronder in een stroomdiagram beschreven. Blauwe blokjes zijn de vragen die u stelt om het stoomdiagram te doorlopen. Zwarte blokjes zijn acties om uit te voeren. Onder het stroomdiagram staan de verschillende onderdelen voor handhaving.

Wie schrijft u aan?

Bij handhaving wordt het optreden in eerste instantie gericht aan de eigenaar. Dit volgt uit artikel 3.3 (toepassingsbereik: normadressaat) van het Bbl. Daarin is opgenomen dat de eigenaar van het bouwwerk diegene is die moet voldoen aan de regels die zijn gesteld in dat hoofdstuk. Daarnaast is de eigenaar ook de meest waarschijnlijke die het binnen zijn macht heeft om de voorzieningen te treffen aan het bouwwerk en de overtreding op te heffen door het aanvragen van een geldig energielabel C.

Wanneer het kantoorgebouw gehuurd is, is het belangrijk om ook de huurder te informeren over de start van het handhavingstraject. In het ergste geval kan het namelijk leiden tot sluiting van het kantoorgebouw.

In bepaalde gevallen kan het wenselijk zijn om voor het aanschrijven op locatie langs te gaan. Bijvoorbeeld bij multifunctionele gebouwen. Bij deze gebouwen kan het zijn dat niet goed is op te maken of er een geldig energielabel C staat geregistreerd voor het kantoorgebouw in EP-online. Het kan namelijk zijn dat het label in EP-online slechts op 1 adres staat terwijl het betrekking heeft op meerdere adressen van het betreffende gebouw. Het is dus belangrijk om bij het bezoek niet alleen de registratie te bekijken, maar ook het daadwerkelijke label in te zien.

Welk sanctiemiddel gebruikt u?

De Landelijke Handhavingsstrategie Omgevingsrecht (LHSO) voorziet in een zogenoemde basisinterventiematrix die helpt bij de keuze voor de wijze van handhaving. Deze matrix positioneert de overtreder naar gevolgen en naar type overtreder. Niet voldoen aan de energielabel C-verplichting wordt in dit informatieblad gepositioneerd als classificatie B3: de gevolgen zijn 'van belang' en de overtreder is 'onverschillig'. Daarbij zijn de volgende interventies weergegeven in de LHSO:

• strafrecht in de vorm van een bestuurlijke strafbeschikking of het opmaken van een proces verbaal
  Het eerste is voor deze overtreding waarschijnlijk niet mogelijk. En het opmaken van een PV is alleen aan de orde als daar met het OM afspraken over zijn gemaakt.
• bestuursrecht herstellend
  Van lichte naar zware overtredingen: verscherpt toezicht, last onder dwangsom, last onder bestuursdwang, tijdelijk stilleggen. De laatste twee zijn gezien artikel 3.87, Bbl, in praktijk hetzelfde. De eerste optie biedt hier geen soelaas.

De LHSO gaat uit van het principe: zo licht mogelijk starten met interveniëren gericht op herstel en het vervolgens snel inzetten van zwaardere interventies als naleving uitblijft. Daarom is het uitgangspunt dat overtreding van de energielabel C-plicht voor kantoorgebouwen bestuurlijk herstellend wordt aangepakt door het nemen van een last onder dwangsom. Dit kan eventueel worden gevolgd door een last onder bestuursdwang, wat sluiting van het kantoorgebouw inhoudt.

Verder wordt vooralsnog niet voorzien in strafrechtelijk optreden. In individuele gevallen kan dat anders zijn.

Zwaarte van de last

De overheid behoort zoveel mogelijk gelijke gevallen gelijk te behandelen. Voor het bestuurlijk bevoegd gezag vloeit dat voort uit de algemene beginselen van behoorlijk bestuur. Bij handhaving is dat zo mogelijk van nog groter belang. Dit vergt van de handhavende instanties dat zij stelselmatig en consistent handelen. Door gebruik te maken van de stappen in het stroomdiagram volgt u een uniforme opzet. Belangrijk is dat een aantal situaties toch maatwerk behoeft.

Bij een last onder dwangsom spelen er wat betreft de zwaarte 2 zaken:

• de begunstigingstermijn
• de (totale) hoogte van de last onder dwangsom

Begunstigingstermijn

De termijn moet altijd worden afgestemd op de tijd die redelijkerwijs nodig is om de benodigde herstelmaatregelen te treffen. Er moet dus rekening gehouden worden met de technische en organisatorische uitvoerbaarheid.

Vanuit stap 3 (toezicht) zijn er 2 opties mogelijk:

1. Er is geen energie- of maatwerkadvies met planning ontvangen.
   Hiervoor kan een relatief korte begunstigingstermijn worden gesteld. U vraagt dan wederom om binnen 12 weken een geldig energielabel te registreren of een energie- of maatwerkadvies met planning voor uitvoering te overhandigen. De uitvoering van deze planning mag niet langer zijn dan een jaar na de eerste aanschrijving (stap 2).
2. Er is wel een energie- of maatwerkadvies met planning ontvangen, maar er is geen energielabel geregistreerd binnen de aangegeven planning.
   Hierbij is geen uniforme begunstigingstermijn te bepalen. Dit is namelijk afhankelijk van de te nemen maatregelen uit het energie- of maatwerkadvies. Wel moet bedacht worden dat de door de overtreder voorgestelde planning dan al is verlopen. De maximale termijn bedraagt in ieder geval niet langer dan een jaar na de eerste aanschrijving (stap 2).

De hoogte van de dwangsom

Een dwangsom per tijdseenheid komt met name aan de orde als er sprake is van een continue overtreding. Daarvan is bij een overtreding van de energielabel C-plicht sprake.

De hoogte van de dwangsom moet worden gemotiveerd. Artikel 5:32b, lid 3, Awb, bepaalt alleen dat de hoogte van de dwangsom in redelijke verhouding moet staan tot de zwaarte van het geschonden belang en de beoogde effectieve werking.

Zowel het evenredigheids- als het zorgvuldigheidsbeginsel verlangen niet dat een financieel (draagkracht)- onderzoek moet worden uitgevoerd om de hoogte van een dwangsom te bepalen. Met andere woorden, de financiële situatie van de overtreder is niet relevant.

Voor de hoogte van de dwangsom sluiten we aan op de leidraad handhavingsacties en termijnen mei 2023 Hierbij sluiten we aan bij 'bouwen in strijd met de regels uit de vergunning' (zie onderstaand overzicht), omdat deze overtreding dicht bij de classificering van het overtreden van de energielabel C-verplichting komt.

De hoogte van de dwangsom is opgesteld voor een gemiddeld kantoorgebouw. De last onder dwangsom moet een prikkel zijn om de overtreding te beëindigen of om herhaling te voorkomen. Dat betekent dat het in bepaalde gevallen nodig kan zijn af te wijken van deze omvang van de last onder dwangsom. Bijvoorbeeld bij zeer grote kantoorgebouwen, waarbij de hoogte van de dwangsom niet meer in verhouding staat met de omzet van het bedrijf in het kantoorgebouw. Handhaven blijft nu eenmaal maatwerk.

Escalatie handhaving (stap 5)

Als stap 4 van de handhaving niet het gewenste resultaat oplevert, dan zal het bevoegd gezag de handhaving moeten escaleren. Dit kan gedaan worden door een nieuwe en hogere last onder dwangsom op te stellen. Alternatief kan een kantoorgebouw dat niet voldoet aan de energielabel C-verplichting, via een last onder bestuursdwang gesloten worden. Hier geldt nog meer de casuïstiek en de individuele afweging van het geval. Ook kunt u bij deze stap de inzet van strafrecht overwegen.