Bodem in algemene rijksregels voor milieubelastende activiteiten

Relatie met Aanvullingsbesluit bodem

Het Aanvullingsbesluit bodem voegt daar een aantal milieubelastende activiteiten aan toe. De regels voor het graven, bouwen (op een bodemgevoelige locatie), saneren, opslaan, toepassen, reinigen, immobiliseren en storten staan niet op zichzelf. Deze regels hebben een sterke onderlinge relatie. De regels geven invulling aan de doelstellingen van duurzaam bodembeheer, zorgvuldig omgaan met afvalstoffen en de circulaire economie.

Milieubelastende activiteiten

Een overzicht van alle milieubelastende activiteiten met bodemvoorschriften staat in Bodemvoorschriften voor milieubelastende activiteiten hoofdstuk 4 Bal. De milieubelastende activiteiten betreffen:

De activiteiten die zich op of in de bodem onder de Omgevingswet kunnen voordoen, staan in de volgende afbeelding.

Bij een aantal van de milieubelastende activiteiten komen dezelfde kwaliteitsklassen en bodemfunctieklassen voor. Die zeggen iets over de kwaliteit van de bodem, grond of baggerspecie. Of bepalen welke toepassingseis of terugsaneerwaarde geldt. Soms staan er ook normen en kwaliteitseisen voor bodem in de algemene rijksregels. Deze gelden voor landbodem en grond, waterbodem en baggerspecie, lozingen en grondwater.

Specifieke zorgplicht

De specifieke zorgplicht uit artikel 2.11 van het Bal is gekoppeld aan de oogmerken van artikel 2.2 van het Bal. Voor bodem is dit de verontreiniging van de bodem met bodem verontreinigende stoffen wordt zoveel mogelijk voorkomen, waarbij herstel van de bodem redelijkerwijs mogelijk blijft.

Gericht ingrijpen bij incidenten is niet expliciet voorgeschreven in het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal), maar is een onderdeel van de specifieke zorgplicht. Bijvoorbeeld: het opruimen van gelekte en gemorste vloeistoffen valt onder het bereik van de specifieke zorgplicht en is een kwestie van good housekeeping Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup).

De specifieke zorgplicht is bestuursrechtelijk en strafrechtelijk te handhaven. Lees meer over zorgplicht in de Omgevingswet.

Lozingen

Bij sommige milieubelastende activiteiten, zoals graven en saneringen, kunnen lozingen voorkomen. Afhankelijk van de lozingsroute, horen deze lozingen bij deze milieubelastende activiteit of zijn het aparte activiteiten.

Lozingen op een oppervlaktewaterlichaam of rechtstreeks op een zuiveringtechnisch werk zijn lozingsactiviteiten. Komt een lozing van afvalwater door een aangewezen milieubelastende activiteit? Dan valt deze lozing onder de reikwijdte van die activiteit. Dit volgt uit artikel 3.1 van het Bal. Dat betekent dat op lozingen ondersteunend aan een milieubelastende activiteit, aangewezen in hoofdstuk 3 van het Bal, in ieder geval de specifieke zorgplicht van artikel 2.11 van het Bal geldt.

Lozingen op of in de bodem en op de gemeentelijke riolering zijn (onderdeel van) milieubelastende activiteiten. Is de lozing functioneel ondersteunend aan een aangewezen milieubelastende activiteit? Dan valt deze lozing onder de reikwijdte van die activiteit. Ook voor deze lozingen geldt in ieder geval de specifieke zorgplicht van artikel 2.11 van het Bal. Door de verdere decentralisatie van deze lozingen staan er ook regels in de bruidsschat bodem voor gemeenten.

Verplichte lozingsroutes

In hoofdstuk 4 van het Bal staan voor activiteiten vaak verplichte lozingsroutes op de vuilwaterriolering. Zo’n voorgeschreven route betekent dat een initiatiefnemer geen andere lozingsroute mag gebruiken. Als een initiatiefnemer toch een andere lozingsroute wil kiezen, dan kan de initiatiefnemer een maatwerkvoorschrift Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) aanvragen bij het bevoegd gezag. Lees meer over de systematiek van lozen en verschillende lozingsroutes.

Maatwerk en decentrale regels voor activiteiten

Decentrale overheden mogen ook regels stellen voor activiteiten. Als het gaat om het afwijken van regels bij aangewezen milieubelastende activiteiten, dan zijn deze decentrale regels maatwerk. Maatwerk is mogelijk met maatwerkregels Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) of met maatwerkvoorschriften Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup).

In sommige gevallen staat in het Bal specifiek dat er geen maatwerk mogelijk is of alleen onder bepaalde voorwaarden. Het bestuursorgaan moet onderbouwen waarom de rijksregels in het concrete geval niet genoeg zijn. En rekening houden met het oogmerk van de rijksregel. Maatwerk moet altijd rekening houden met de doelen van de Omgevingswet en mag daarmee niet in strijd zijn.

Maatwerkregels kunnen gelden voor een bepaald gebied of voor het hele grondgebied.

Voorbeeld maatwerkregel

Een voorbeeld van een maatwerkregel is dat bij het gebruik van gesloten bodemenergiesystemen alleen water in de buisleidingen mag worden toegevoegd. Of dat afwijkende kwaliteitseisen bij het toepassen van grond of baggerspecie gelden voor een bepaald gebied.

Voorbeeld maatwerkvoorschrift

Een voorbeeld van een maatwerkvoorschrift is als de gemeente na een melding voor saneren van de bodem een afwijkende terugsaneerwaarde toestaat. Dit maatwerkvoorschrift geldt dan specifiek voor die saneerder.

Voor overige activiteiten (activiteiten die niet door het Rijk zijn geregeld) kunnen decentrale overheden ook decentrale regels opstellen. Een voorbeeld hiervan zijn de regels voor graven in de bodem bij een bodemvolume van minder dan 25 m³.

Als de gemeente maatwerkregels en decentrale regels opstelt, dan zijn deze onderdeel van het omgevingsplan.

Bevoegd gezag

De gemeente is voor de meeste milieubelastende activiteiten het bevoegd gezag. Dit past in het ‘decentraal tenzij’-principe van de Omgevingswet. Maar er zijn uitzonderingen waarin de provincie of het Rijk het bevoegd gezag is. Voor bodem betekent dit dat de meeste gemeenten nieuwe taken krijgen. Onder de Wet bodembescherming (Wbb) waren de grote gemeenten en de provincies namelijk het bevoegd gezag voor onder andere het saneren van de bodem.

Verder kan er voor locaties ook sprake zijn van overgangsrecht. In dat geval valt de locatie (gedeeltelijk) onder het bevoegd gezag (Wbb). De provincie kan deze bevoegdheid in sommige situaties overigens overdragen aan de gemeente. Het is dus belangrijk dat gemeenten en provincies hierover afspraken maken.

Basistakenpakket en kwaliteitscriteria VTH

De provincies en gemeenten moeten vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH) taken laten uitvoeren door de omgevingsdiensten, als deze taken behoren tot het basistakenpakket (BTP). Het betreft de uitvoering van VTH-taken over milieubelastende activiteiten in hoofdstuk 3 van het Bal. Toezicht en handhaving op maatwerkregels uit het omgevingsplan of de omgevingsverordening is ook onderdeel van het BTP. Het nemen van een maatwerkbesluit bij een melding voor een milieubelastende activiteit in hoofdstuk 3 van het Bal, valt ook onder het basistakenpakket. Dit geldt ook voor een maatwerkbesluit over een functioneel ondersteunende activiteit. Bijvoorbeeld bij het lozen van afvalwater op de bodem of het riool bij de activiteiten graven in de bodem of saneren van de bodem.

Voor locaties die vallen onder het overgangsrecht, geldt het oude basistakenpakket uit de Wet bodembescherming.

Toezicht op decentrale regels

Als het gaat om toezicht en handhaving op eigen decentrale regels van gemeenten of provincies, dan valt dit buiten het BTP. Voor taken die niet vallen onder het BTP, kunnen gemeenten en provincies zelf kiezen of deze taken uitgevoerd worden door de omgevingsdienst. Dit worden de zogenaamde plus-taken genoemd.

Voor de taken uit het BTP gelden kwaliteitscriteria. Zo wordt de kwaliteit geborgd van de uitvoering en handhaving. Voor taken buiten het BTP gelden deze kwaliteitscriteria niet.

Tabellen met bodemactiviteiten en de wegwijzer

Een overzicht met bodemtaken die wel of niet onder het BTP vallen, staat in tabel 5 Overzicht VTH activiteiten bodem onder Omgevingswet. Deze staat in de Wegwijzer Voorbereiden bodem op de Omgevingswet voor gemeenten en omgevingsdiensten. Daarin staat ook welke organisatie bevoegd gezag is. En of er een vergunning- of meldingsplicht is, of dat er voor of na de activiteit gegevens en bescheiden overlegd moeten worden.

Het basistakenpakket is anders dan onder de Wet bodembescherming. Een overzicht van de wijzigingen staat in tabel 6 Overzicht bodemactiviteiten/taken in vergelijking met huidige regelgeving (was-wordttabel). Deze tabel staat ook in de Wegwijzer. In deze tabel staat ook of iets wijzigt in de vergunning- of meldplicht, welke organisatie bevoegd gezag is en of het BTP van toepassing is.

De Wegwijzer geeft voor het thema bodem aan welke stappen een gemeente of omgevingsdienst moet uitvoeren ter voorbereiding op de Omgevingswet. Hoofdstuk 4 van de wegwijzer gaat over de uitvoering van VTH-taken.