Inhoud van de Omgevingswet

De Omgevingswet gaat over de fysieke leefomgeving. Op deze pagina vindt u een overzicht van de inhoud van de Omgevingswet. Voor verdere uitleg wordt u doorgestuurd naar inhoudelijke pagina's op deze website.

Tekst Omgevingswet

De actuele tekst van de Omgevingswet kunt u vinden op wetten.overheid.nl (verwijst naar een andere website).

Hoofdstukken

Gereserveerde hoofdstukken

De hoofdstukken 6, 7, 14 en 21 van de Omgevingswet zijn gereserveerd voor (Memorie van toelichting (verwijst naar een andere website)):

regels over niet-plaatsgebonden handelingen uit hoofdstuk 9 en 10 van de Wet milieubeheer (hoofdstuk 6 en 7)
regels over verhandelbare rechten uit hoofdstuk 16 van de Wet milieubeheer (hoofdstuk 14)
regels over openbaarheid van milieu-informatie uit hoofdstuk 19 van de Wet milieubeheer (hoofdstuk 21)

Algemene bepalingen (hoofdstuk 1)

De Omgevingswet gaat over de fysieke leefomgeving Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) (artikel 1.2, Omgevingswet). Wanneer er geen sprake is van fysieke leefomgeving, dan is de Omgevingswet niet van toepassing. De Omgevingswet is ook niet van toepassing als een andere wet een onderdeel van de fysieke leefomgeving uitputtend regelt.

De Omgevingswet stelt maatschappelijke doelen Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) (artikel 1.3, Omgevingswet) met het oog op duurzame ontwikkeling, bewoonbaarheid van het land en het beschermen en verbeteren van het leefmilieu.

Onder de Omgevingswet geldt een algemene zorgplicht Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) (artikel 1.6, Omgevingswet). Dit houdt in dat overheden, bedrijven én burgers verantwoordelijk zijn voor een veilige en gezonde fysieke leefomgeving. En dus niet alleen de overheid.

Taken en bevoegdheden van bestuursorganen (hoofdstuk 2)

De Omgevingswet gaat uit van het subsidiariteitsbeginsel (decentraal, tenzij Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup)). Dit betekent dat de taken en bevoegdheden die de wet benoemt, in principe worden uitgevoerd door gemeenten en waterschappen.

De Omgevingswet legt in paragraaf 2.4.1 voor een aantal taken vast welk bestuursorgaan deze uitvoert. In afdeling 2.6 legt de Omgevingswet voor een aantal bijzondere taken vast welk bestuursorgaan verantwoordelijk is.

Instrumenten decentrale overheden (afdeling 2.2)

Elke decentrale bestuurslaag krijgt zijn eigen instrument om regels voor de fysieke leefomgeving vast te leggen, voor de toebedeelde taken. De gemeente legt deze regels vast in het omgevingsplan Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup), de provincie in de omgevingsverordening Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) en het waterschap in de waterschapsverordening Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup).

Omgevingswaarden (afdeling 2.3)

Omgevingswaarden Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) leggen de kwaliteit vast die de overheid voor de leefomgeving wil bereiken. Het Rijk stelt in artikel 2.15a van de Omgevingswet een omgevingswaarde vast voor stikstofdepositie. In het Besluit kwaliteit leefomgeving Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) staan andere omgevingswaarden van het Rijk. De provincie kan omgevingswaarden opnemen in de omgevingsverordening, de gemeente kan dit doen in het omgevingsplan.

Instructies en instructieregels (afdeling 2.4)

Het Rijk en de provincie kunnen met instructies Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) en instructieregels Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) opdrachten geven aan decentrale bestuursorganen. Een instructie is een eenmalige opdracht aan een lager bestuursorgaan. Instructieregels van het Rijk staan in het Besluit kwaliteit leefomgeving Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) (Bkl), die van de provincie in de omgevingsverordening Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup).

Omgevingsvisies en programma's (hoofdstuk 3)

De omgevingsvisie Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) en het programma Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) zijn instrumenten voor overheden om aan te geven wat zij (beleidsmatig) willen en hoe ze dat willen bereiken.

Regels over activiteiten (hoofdstuk 4)

Voor de bescherming van de fysieke leefomgeving kunnen overheden regels stellen aan activiteiten in de fysieke leefomgeving. Het Rijk stelt die regels in het Besluit activiteiten leefomgeving Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) (Bal) en het Besluit bouwwerken leefomgeving Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) (Bbl). De provincie stelt de regels in de omgevingsverordening Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup), de gemeente in het omgevingsplan Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) en het waterschap in de waterschapsverordening Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup).

Bij het stellen van algemene regels kunnen het Rijk en de provincie bepalen dat decentrale overheden bij maatwerkregel Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) kunnen afwijken van de algemene regels die het Rijk of de provincie voor activiteiten stelt. De decentrale overheden nemen die maatwerkregels dan op als regels voor die activiteit in de omgevingsverordening, het omgevingsplan of de waterschapsverordening.

Bij het stellen van algemene regels kan de opsteller van de regels bepalen dat het bevoegd gezag in individuele gevallen bij maatwerkvoorschrift Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) mag afwijken van de algemene regels. Het bevoegd gezag neemt de maatwerkvoorschriften op in een maatwerkbesluit. In vergunningplichtige gevallen staat het maatwerkvoorschrift als vergunningvoorschrift in de omgevingsvergunning.

Bij veel technieken en maatregelen is het mogelijk om een gelijkwaardige maatregel Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) toe te passen. Dat betekent dat de initiatiefnemer een andere techniek of maatregel mag toepassen dan in de algemene regels is voorgeschreven. Die andere techniek of maatregel moet dan wel hetzelfde effect hebben. In veel gevallen moet het bevoegd gezag toestemming geven.

Meer informatie over activiteiten waarvoor regels gelden.

Omgevingsvergunning en projectbesluit (hoofdstuk 5)

De omgevingsvergunning Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) en het projectbesluit Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) zijn instrumenten die zich richten op de concrete uitvoering van activiteiten in de fysieke leefomgeving.

Populatiebeheer, schadebestrijding en jacht (hoofdstuk 8)

Dit hoofdstuk geeft aanvullende instrumenten op het gebied van natuurbeheer.

Meer informatie op de themapagina natuur.

Voorkeursrecht (hoofdstuk 9)

Voorkeursrecht is een grondbeleidsinstrument waarmee de overheid het eerste recht van koop op een onroerende zaak krijgt.

Meer informatie over voorkeursrecht.

Gedoogplichten (hoofdstuk 10)

Met een gedoogplicht kan een initiatiefnemer een werk van algemeen belang of werkzaamheden uitvoeren zonder toestemming van een eigenaar of rechthebbende op een onroerende zaak.

Meer informatie over gedoogplichten.

Onteigening (hoofdstuk 11)

Onteigenen is het ontnemen van grondeigendom in het algemeen belang voor het ontwikkelen, gebruiken of beheren van de fysieke leefomgeving.

Meer informatie over onteigening.

Inrichten van gebieden (hoofdstuk 12)

Landinrichting gaat over het verbeteren van de inrichting van het landelijk gebied. Gedeputeerde Staten stelt een inrichtingsprogramma en een inrichtingsbesluit vast. Voor de uitvoering van de herverkaveling neemt Gedeputeerde Staten een ruilbesluit en een besluit geldelijke regelingen.

Meer informatie over landinrichting.

Financiële bepalingen (hoofdstuk 13)

In dit hoofdstuk staan financiële bepalingen over:

leges
vergoeding en verhaal van kosten
heffingen
- grondwaterbeschermingsheffing
- ontgrondingenheffing
- grondwateronttrekkingsheffing
vergunningvoorschriften over financiële zekerheid
vergoeding voor adviezen van de Commissie voor de milieueffectrapportage
financiële bepalingen landinrichting
kostenverhaal bij bouwactiviteiten
financiële bijdragen voor ontwikkelingen van een gebied

Schade (hoofdstuk 15)

Vanwege het veranderen of gebruiken van de fysieke leefomgeving kan schade ontstaan bij burgers en bedrijven. Dit hoofdstuk bevat de volgende regels over de afhandeling van schade:

nadeelcompensatie
financiële afwikkeling van gedoogplichten
schadeloosstelling bij onteigening
schadevergoeding bij voorkeursrechten
schade door in het wild levende dieren

Procedures Omgevingswet (hoofdstuk 16)

Er zijn regels voor de procedure bij het vaststellen van een plan of het nemen van een besluit door een bestuursorgaan. Die regels gaan over participatie, milieueffectrapportage, inspraak en rechtsbescherming (bezwaar en beroep).

Meer informatie over procedures.

Adviesorganen en adviseurs (hoofdstuk 17)

Het Rijk stelt de volgende adviesorganen in:

de Commissie voor de milieueffectrapportage (artikel 17.5, Omgevingswet)
de Wetenschappelijke autoriteit CITES (artikel 17.5a, Omgevingswet)
de OCW-schadebeoordelingscommissie archeologische rijksmonumenten (artikel 12.6, Omgevingsbesluit)

In afdeling 17.1 staan regels over de samenstelling, werkwijze en ondersteuning van de adviesorganen.

Gemeenten stellen een gemeentelijke adviescommissie in (artikel 17.9, Omgevingswet). In afdeling 17.2 staan regels over de taken en het lidmaatschap van die commissie.

Er is een Stichting Advisering Bestuursrechtspraak voor milieu en Ruimtelijke Ordening (StAB). In afdeling 17.3 staan regels over de taak van de stichting en de onpartijdigheid en onafhankelijkheid van de leden.

Handhaving en uitvoering Omgevingswet (hoofdstuk 18)

Vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH) speelt een belangrijke rol om de doelstellingen van de Omgevingswet te kunnen bereiken.

Meer informatie over vergunningverlening, toezicht en handhaving.

Bevoegdheden in bijzondere omstandigheden (hoofdstuk 19)

In dit hoofdstuk staan regels over bevoegdheden van bestuursorganen voor de volgende bijzondere omstandigheden:

ongewoon voorval
archeologische toevalsvondst van algemeen belang
toevalsvondst van verontreiniging op of in de bodem
overschrijden van alarmeringswaarden
gevaar voor waterstaatswerken
buitengewone omstandigheden

Monitoring en informatie (hoofdstuk 20)

Monitoring en de beschikbaarheid van informatie zijn belangrijk voor het gebruik en beheer van de fysieke leefomgeving. Dit hoofdstuk bevat regels voor de monitoring en verzameling van gegevens, inclusief het beheer van gegevens en de toegang tot gegevens. Verder staat aangegeven welke verslagen en kaarten beschikbaar moeten zijn. Ook staan in dit hoofdstuk regels over de evaluatie.

Daarnaast vinden we hier de juridische basis voor het Digitaal Stelsel Omgevingswet Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup) (DSO).

Overgangsrecht (hoofdstuk 22)

Hoofdstuk 22 van de Omgevingswet bevat een aantal bijzondere regels voor overgangsrecht. Deze regels gelden voor de nieuwe instrumenten binnen het stelsel Omgevingswet:

overgangsfase omgevingsplan Klik hier voor uitleg over dit begrip (opent in popup)
sanering van geluid decentrale infrastructuur
tijdelijke beoordelingsregels Natura 2000-activiteiten met stikstofdepositie
legalisering projecten natuur

Overige en slotbepalingen (hoofdstuk 23)

implementatie internationaalrechtelijke verplichtingen
experimenteerbepaling
publieksparticipatie, betrokkenheid parlement, totstandkomingsvereisten uitvoeringsregelgeving en overige bepalingen
evaluatie- en slotbepalingen

Uitwerking van regels van de Omgevingswet

De wetgever werkt de regels van de Omgevingswet verder uit in:

Naast de algemene maatregelen van bestuur Omgevingsbesluit en Besluit kwaliteit leefomgeving zijn er 2 algemene maatregelen van bestuur met regels voor activiteiten:

Leefomgeving

Er bestaat geen duidelijke begrenzing van de leefomgeving. De Omgevingswet noemt fysieke leefomgeving (artikel 1.2, lid 1). Deze bestaat in ieder geval uit:

bouwwerken
infrastructuur
watersystemen
water
bodem
lucht
landschappen
natuur
cultureel erfgoed
werelderfgoed

Lees meer over fysieke leefomgeving.

Maatschappelijke doelen

De Omgevingswet draait om het bereiken van een balans tussen het beschermen en het benutten van de fysieke leefomgeving. Dit komt tot uitdrukking in de maatschappelijke doelen in artikel 1.3 van de Omgevingswet. Onderdeel a in artikel 1.3 richt zich op het beschermen, onderdeel b op het benutten.

Artikel 1.3, Omgevingswet:

Deze wet is, met het oog op duurzame ontwikkeling, de bewoonbaarheid van het land, en bescherming en verbetering van het leefmilieu, gericht op het in onderlinge samenhang:

bereiken en in stand houden van een veilige en gezonde fysieke leefomgeving en een goede omgevingskwaliteit, ook vanwege de intrinsieke waarde van de natuur, en
doelmatig beheren, gebruiken en ontwikkelen van de fysieke leefomgeving ter vervulling van maatschappelijke behoeften.

Zorgplicht

De zorgplicht in de Omgevingswet geldt voor overheden, bedrijven en burgers. De wet kent een algemene zorgplicht, een algemeen verbod en een specifieke zorgplicht.

De algemene zorgplicht houdt in dat zowel overheden, bedrijven als burgers verantwoordelijk zijn voor een veilige en gezonde fysieke leefomgeving.

Het algemeen verbod houdt in dat het verboden is een activiteit te verrichten of na te laten als daardoor aanzienlijke nadelige gevolgen voor de fysieke leefomgeving (dreigen te) ontstaan.

Een specifieke zorgplicht is toegespitst op specifieke activiteiten voor concreet genoemde belangen. Zoals het regelmatig legen van een lekbak.

Lees meer over het begrip zorgplicht in de Omgevingswet.

Decentraal, tenzij

Decentraal, tenzij betekent dat het laagste niveau de meeste taken en bevoegdheden rond de fysieke leefomgeving krijgt. De gemeenten staan aan de basis voor de algemene zorg voor de fysieke leefomgeving. De waterschappen hebben de functionele zorg voor het waterbeheer.

Lees meer over het begrip decentraal, tenzij.

Omgevingsplan

Omgevingsplan als bedoeld in artikel 2.4 van de Omgevingswet. Deze begripsbepaling staat in de bijlage bij de Omgevingswet.

Artikel 2.4, Omgevingswet bepaalt dat er voor het grondgebied van de gemeente 1 omgevingsplan is waarin regels over de fysieke leefomgeving zijn opgenomen.

Omgevingsverordening

Omgevingsverordening als bedoeld in artikel 2.6 van de Omgevingswet. Deze begripsbepaling staat in de bijlage bij de Omgevingswet.

Artikel 2.6, Omgevingswet bepaalt dat er voor het grondgebied van de provincie 1 omgevingsverordening is waarin regels over de fysieke leefomgeving zijn opgenomen.

Waterschapsverordening

Waterschapsverordening als bedoeld in artikel 2.5 van de Omgevingswet. Deze begripsbepaling staat in de bijlage bij de Omgevingswet.

Artikel 2.5, Omgevingswet bepaalt dat er voor het beheersgebied van het waterschap 1 waterschapsverordening is waarin regels over de fysieke leefomgeving zijn opgenomen.

Omgevingswaarde

Een omgevingswaarde is een maatstaf voor:

de staat of kwaliteit van de fysieke leefomgeving
de toelaatbare belasting door activiteiten in de fysieke leefomgeving
de toelaatbare concentratie of depositie van stoffen in de fysieke leefomgeving

Een omgevingswaarde wordt uitgedrukt in meetbare of berekenbare eenheden of andere objectieve termen.

Dit volgt uit de begripsbepaling in de bijlage bij de Omgevingswet.

Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl)

Het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl) is een van de 4 algemene maatregelen van bestuur (AMvB's) onder de Omgevingswet.

Instructie

Een instructie is een eenmalige opdracht van een hoger bestuursorgaan aan een lager bestuursorgaan. Met een instructie wordt aangegeven hoe taken of bevoegdheden moeten worden uitgevoerd en binnen welke termijn. In artikel 2.33 en artikel 2.34 van de Omgevingswet staan de bevoegdheden om instructies te geven.

Lees meer over de instructie.

Instructieregel

De instructieregel is een bindende regel voor bestuursorganen over:

de uitvoering van bepaalde taken, of
de inhoud of motivering van bepaalde besluiten (bijvoorbeeld programma's, omgevingsplannen, waterschapsverordeningen, omgevingsverordeningen, maatwerkvoorschriften, projectbesluiten)

Lees meer over de instructieregel.

Omgevingsvisie

Omgevingsvisie als bedoeld in afdeling 3.1 van de Omgevingswet. Deze begripsbepaling staat in de bijlage bij de Omgevingswet. Afdeling 3.1, Omgevingswet bepaalt dat het Rijk, de provincie en de gemeente een omgevingsvisie hebben die bevat:

een beschrijving van de hoofdlijnen van de kwaliteit van de fysieke leefomgeving,
de hoofdlijnen van de voorgenomen ontwikkeling, het gebruik, het beheer, de bescherming en het behoud van het grondgebied,
de hoofdzaken van het voor de fysieke leefomgeving te voeren integrale beleid.

Uitleg

De omgevingsvisie is een strategische visie voor de lange termijn voor de gehele fysieke leefomgeving. Een omgevingsvisie gaat onder andere in op de samenhang tussen ruimte, water, milieu, natuur, landschap, verkeer en vervoer, infrastructuur en cultureel erfgoed.

Programma

Programma als bedoeld in afdeling 3.2 van de Omgevingswet. Deze begripsbepaling staat in de bijlage bij de Omgevingswet.

Afdeling 3.2, Omgevingswet geeft aan voor welke onderwerpen overheden verplicht een programma moeten maken. Ook geeft deze afdeling overheden de bevoegdheid om zelf onverplicht programma's te maken.

Besluit activiteiten leefomgeving (Bal)

Het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) is één van de 4 algemene maatregelen van bestuur (AMvB's) onder de Omgevingswet. Het Bal bevat regels van het Rijk over activiteiten in de fysieke leefomgeving.

Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl)

Het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) is één van de 4 algemene maatregelen van bestuur (AMvB's) onder de Omgevingswet. Het Bbl bevat regels over bouwwerken.

Maatwerkregel

Maatwerkregel als bedoeld in artikel 4.6, Omgevingswet. Deze begripsbepaling staat in de bijlage bij de Omgevingswet.

Artikel 4.6, Omgevingswet bepaalt dat een maatwerkregel in aanvulling op of in afwijking van een algemene regel van het Rijk of de provincie kan worden gesteld.

Maatwerkvoorschrift

Maatwerkvoorschrift als bedoeld in artikel 4.5, Omgevingswet. Deze begripsbepaling staat in de bijlage bij de Omgevingswet.

Artikel 4.5, Omgevingswet bepaalt dat het bevoegd gezag met een maatwerkvoorschrift een algemene regel voor een activiteit in een concrete situatie specifiek kan maken.

Gelijkwaardige maatregel

Gelijkwaardige maatregel als bedoeld in artikel 4.7, Omgevingswet. Deze begripsbepaling staat in de bijlage bij de Omgevingswet.

Uitleg

Een gelijkwaardige maatregel is een alternatief voor een verplichte maatregel. Artikel 4.7, lid 1, Omgevingswet bepaalt dat met een gelijkwaardige maatregel ten minste hetzelfde resultaat wordt bereikt als met de voorgeschreven maatregel.

Omgevingsvergunning

Omgevingsvergunning als bedoeld in afdeling 5.1 van de Omgevingswet. Deze begripsbepaling staat in de bijlage bij de Omgevingswet.

Afdeling 5.1, Omgevingswet bevat regels over de omgevingsvergunning. Het Rijk, de provincie, de gemeente en het waterschap kunnen activiteiten aanwijzen die alleen zijn toegestaan als daarvoor een omgevingsvergunning is verleend.

Projectbesluit

Projectbesluit als bedoeld in afdeling 5.2 van de Omgevingswet. Deze begripsbepaling staat in de bijlage bij de Omgevingswet.

Afdeling 5.2, Omgevingswet geeft regels voor het opstellen van een projectbesluit door het Rijk, de provincie of het waterschap.

Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO)

Het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) ondersteunt de uitvoering van de Omgevingswet. Het bestaat uit lokale systemen van overheden en de onderdelen van de landelijke voorziening (DSO-LV), zoals het Omgevingsloket.

Meer informatie leest u op de pagina Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) op hoofdlijnen.

Overgangsfase omgevingsplan

De overgangsfase omgevingsplan duurt tot eind 2031. In deze periode moeten gemeenten het tijdelijk deel van het omgevingsplan omvormen tot 1 omgevingsplan voor de hele gemeente. Hierin verwerkt de gemeente ook regels uit gemeentelijke verordeningen die over de fysieke leefomgeving staan.

Cookies toestaan?